شیخ خلیل اللَّه طالقانی

شیخ خلیل اللَّه طالقانی، عالم فاضل، عارف کامل و ادیب شاعر در قرن دوازدهم هجری. [در اصفهان به تحصیل پرداخت و تا آخر عمر در این شهر ساکن بود.] شیخ محمّد علی حزین در کودکی حدود سه سال به خدمت او می رسیده است. و در باب او می نویسد: «از افاضل اصحاب ایقان و مستغرق بحار عرفان. زلال چشمه انفس و آفاق و از حضیض علایق به اوج اطلاق رسیده بود. چهل سال کمابیش در یک خرقه و شبانروزی به یک دو لقمه چربش اکتفا نموده و کیفیّت ریاضات و سلوک زندگانی آن زنده جاودانی اتسّاع مقامی عظیم می خواهد. علوم ظاهر و باطن را جامع و نور شهود از سیمای او لامع بود. و گوشه عزلت در اصفهان اختیار و آخر از آنجا به ملاء اعلی انتقال نمود.»

این عالم ربّانی خطوط را زیبا می نوشت و کتابهای بسیاری را کتابت نموده و وقف بر طلاّب و اهل علم نمود. شعر نیز می سرود. حزین یادآور می شود که در کودکی شعرهایش را برای شیخ خلیل اللَّه می خوانده و تخلّص «حزین» را از او گرفته است.

سرانجام در حدود سال 1114ق در اصفهان وفات یافت و در بقعه علی بن سهل در طوقچی به خاک سپرده شد. از آثارش:

1. «رساله در علم مناظر و مرایا» 2. «دیوان اشعار» 3. «زاد السّبیل» در آداب سلوک 4.«نظم کافیه» ابن حاجب

این شعر از اوست:

ای شوخ بیا در دل درویش نشین

کان نمکی، بر جگر ریش نشین

در هجر تو دامنم گلستان شده است

یک دم به کنار کشته خویش نشین[1]

[1] نجوم السماء، ص195؛ مزارات اصفهان، ص324؛ صحف ابراهیم، ص123؛ تذکره المعاصرین حزین، صص 116 و 117 و 246؛ تاریخ و سفرنامه حزین، صص 153 و 154؛ رجال اصفهان یا تذکره القبور، ص210؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج2، صص 586 و 587؛ علّامه مجلسی بزرگمرد علم و دین، ص226؛ فوائد الرضویّه، ج1، ص11؛ الکواکب المنتشره، ص246.