از آتش هجران تو ای عهدشکن

در دیده نگاه و در لبم سوخت سخن

تا گریه من صرف کجا خواهد شد

سرگردانم چو ابر گم کرده چمن[1]

حمزه اصفهانی

ابو عبداللَّه حمزه بن حسن اصفهانی، مورّخ، ادیب و دانشمند قرن چهارم هجری است. در سال 270ق متولّد شد. وی از عبدان بن احمد، محمّد بن جریر، محمّد بن صالح بن ذریع، محمّد بن نصیر و محمود واسطی روایت می کند و حافظ ابونعیم اصفهانی از او نقل حدیث می کند. وی بارها به بغداد رفته و به اصفهان بازگشته و در بین سالهای 350 تا 360ق وفات یافته است. کتاب او درباره اصفهان بارها مورد استفاده مورّخین بعد از او قرار گرفته ولی متأسفانه اصل کتاب از بین رفته است.

این کتب از تألیفات اوست:

1. «اصبهان و اخبارها» 2. «الامثال علی افعل من کذا» 3. «الامثال الصّادره عن بیوت الشعر» که به شماره 1150 در کتابخانه ملک در تهران موجود است. 4. «الاوصاف» 5. «تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء» به عربی، که در کلکته و لایپزیک (همراه با ترجمه لاتین) و برلین به چاپ رسیده است. آقای دکتر جعفر شعار نیز آن را به فارسی برگردانده و با نام «تاریخ پیامبران و شاهان» چاپ نموده است.«کبارالبشر» یا «تواریخ کبار الامم من معنی منهم و من غبر» نام دیگر کتاب «سنی ملوک الارض و الانبیاء» است. 6. «التشبیهات» 7. «التّماثیل فی تباشیر السّرور» 8. «التّنبیه علی حدوث التّصحیف» یا «التّنبیه علی حروف المصحف» که در سال 1968م در سوریه به چاپ رسیده است. 9. «الخصائص و الموازنه بین العربیّه و الفارسیّه»، که در دارالکتب

[1] تذکره نصرآبادی، ج1، ص51؛ خلد برین (ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم)، ص352.