ابومسلم اصفهانی

ابومسلم محمّد بن بحر اصفهانی، ادیب، لغوی، نحوی، شاعر، کاتب، مفسّر، از دانشمندان قرن سوم و چهارم هجری. وی منصب کتابت داعی صغیر محمّد بن زید حسینی (م287ق) را داشته است. در سال 254ق متولّد شده، و از دانشمندان زمان خود بهره گرفته، و در ادبیّات، حدیث، تفسیر و سایر علوم عصر خود، مهارت یافته است. وی پیرو مذهب معتزله بوده، و چندی از طرف مقتدر عبّاسی حاکم قم، و سپس اصفهان بوده، و سرانجام در سال 322ق وفات یافته است. کتب زیر از او است:

1. جامع التّأویل در تفسیر قرآن، در چهارده جلد بر حسب رأی معتزله 2. کتاب همزه 3. النّاسخ و المنسوخ 4. کتابی در نحو و غیره.[1]

ابومسلم اصفهانی

ابومسلم محمّد بن علیّ بن محمّد بن حسین بن مهریزد اصفهانی، ادیب، مفسّر و محدّث معتزلی، و دانشمندان قرن پنجم هجری. وی در سال 322ق متولّد شده، [ابوبکر بن مقری روایت نموده است که سعید بن ابی الرّجاء صیرفی، حسین خلاّل و محمّد بن احمد کبریتی از وی روایت کرده اند.

برخی از مورّخان و تراجم نگاران او را شیعه دانسته، و ابراز عقیده کرده اند که از اعتزال، به عنوان پوششی برای تشیّع خود استفاده کرده است]. ابومسلم اصفهانی در سال 457 یا 459ق در اصفهان وفات یافت. کتب زیر از او است: 1. جامع التّأویل لمحکم التّنزیل، در تفسیر قرآن، در بیست جلد 2. جامع الرّسائل 3. ناسخ الحدیث و منسوخه.[2]

[1] تاریخ قم، صص217 218؛ الاعلام، ج6، ص273؛ لسان المیزان، ج5، ص89؛ معجم المؤلّفین، ج9، ص97؛ معجم الادباء، ج18، صص35 36؛ بغیه الوعاه، ج2، ص23؛ تاریخ تشیّع اصفهان، صص214 216؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج2، ص898.

[2] اعیان الشّیعه، ج46، ص148؛ الذّریعه، ج4، ص258؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، ص917؛ شذرات الذّهب، ج5، ص254؛ سیر اعلام النّبلاء، ج18، ص146؛ محاسن اصفهان، ص32؛ مرآه الجنان، ج3، ص83؛ هدیه العارفین، ج2، ص71؛ میزان الاعتدال، ج3، ص106؛ الاعلام، ج7، ص143؛ تاریخ تشیّع اصفهان، ص263.