همچنين بقاي موجودات زنده به‌وسيلهٔ ارتزاق از نباتات و حيوانات ديگر تأمين مي‌شود؛ و از سوي ديگر، كمالات نفساني انسان‌ها در سايهٔ تحمل سختي‌ها و ناگواري‌ها حاصل مي‌گردد؛ و نيز وجود بلاها و مصيبت‌ها مايهٔ بيداري از غفلت‌ها و پي‌بردن به ماهيت اين جهان و عبرت گرفتن از حوادث مي‌شود.

انديشيدن دربارهٔ تدبير نوع انسان، كافي است كه به حكيمانه بودن اين نظام پي‌ببريم، بلكه انديشيدن پيرامون يكي از شئون تدبير وي، يعني موت و حياتش نيز كفايت مي‌كند؛ زيرا اگر قانون مرگ‌ومير بر انسان‌ها حاكم نبود، علاوه بر اينكه به سعادت‌هاي اخروي نائل نمي‌شدند و نيز از مشاهدهٔ مرگ ديگران عبرت نمي‌گرفتند، اساساً آسايش دنيوي هم به‌هيچ وجه براي آنان ميسر نمي‌گشت؛ مثلاً اگر همهٔ انسان‌هاي پيشين، امروز زنده بودند، پهنهٔ زمين براي مسكن آنان هم كفايت نمي‌كرد، چه رسد به تأمين مواد غذايي و ساير لوازم زندگيشان. پس براي تحقق چنين خيراتي چنان شروري ضرورت دارد.

حاصل آنكه، اولاً، شرور و نقايص اين جهان، لازمهٔ لاينفك نظام علّي و معلولي آن است و حيثيت شرّيت آنها كه به جهات عدمي بازمي‌گردد، ذاتاً متعلق محبت و ارادهٔ الهي قرار نمي‌گيرد و تنها آنها را مي‌توان بالعرض متعلق اراده و ايجاد و قضا و قدر قلمداد كرد.

ثانياً، خيرات جهان بر همين شرور بالعرض غالب است و ترك خير كثير براي پديد نيامدن شر قليل، خلاف حكمت و نقض غرض است.

ثالثاً، همين شرور قليل و نسبي و بالعرض هم فوائد زيادي دارد كه به بعضي از آنها اشاره شد، و هرقدر بر دانش بشر افزوده شود، از حكمت‌ها و اسرار اين جهان بيشتر آگاه مي‌گردد.

پروردگارا، بر دانش و بينش و ايمان و محبت ما نسبت به خودت و دوستانت بيفزا، و ما را از پيروان راستين آخرينِ برگزيدگانت و اهل‌بيت پاكش(عليهم السلام) قرار بده، و ما را مشمول عنايات وليّ اعظمت، حضرت صاحب‌الامر4 بگردان، و توفيق شكر نعمت‌ها و انجام بهترين كارهايي را كه مي‌پسندي با اخلاص كامل عطا فرما، و درود بي‌پايان خودت را بر محمد و آل محمد همي فرست؛ درودي كه بركاتش شامل ديگر آفريدگانت شود.