1. مقولهٔ اضافه، كه از نسبت متكرر بين دو موجود حاصل مي‌شود و به دو قسم متشابهة‌الاطراف و متخالفة‌الاطراف منقسم مي‌گردد. قسم اول مانند اضافهٔ برادري ميان دو برادر، يا اضافهٔ هم‌زماني ميان دو شي‌ء كه در يك زمان وجود دارند، و قسم دوم مانند اضافهٔ پدر ـ فرزندي ميان پدر و فرزند، يا اضافهٔ تقدم و تأخر بين دو جزء زمان يا دو پديده‌اي كه در دو زمان به‌وجود مي‌آيند؛

2. مقولهٔ اَين (كجايي) كه از نسبت بين شيء مادي و مكان آن حاصل مي‌شود؛

3. مقولهٔ مَتي (چه‌وقتي) كه از نسبت بين موجود مادي و زمان آن به‌دست مي‌آيد؛

4. مقولهٔ وضع كه از نسبت بين اجزاء شیء با يكديگر با در نظر گرفتن جهت آنها حاصل مي‌شود، مانند حالت ايستادن كه از قرار گرفتن اجزاء بدن بر روي يكديگر، به‌طوري كه سر در جهت بالا باشد حاصل مي‌شود، يا حالت دراز كشيدن كه از قرار گرفتن اجزاء بدن در كنار يكديگر به‌صورت افقي انتزاع مي‌گردد؛

5. مقولهٔ جِده يا مِلك كه از نسبت شیء به چيزي كه كمابيش بر آن احاطه دارد به‌دست مي‌آيد، مانند حالت پوشيدگي بدن به‌وسيلهٔ لباس، يا پوشيدگي سر به‌وسيلهٔ كلاه؛

6. مقولهٔ اَن يَفْعَلَ كه حكايت از تأثير تدريجي فاعل مادي در مادهٔ منفعل دارد، مانند اينكه آفتاب تدريجاً آب را گرم مي‌كند؛

7. مقولهٔ اَن يَنْفَعِل كه حكايت از تأثر تدريجي مادهٔ منفعل از فاعل مادي دارد، مانند اينكه آب تدريجاً به‌وسیلهٔ آفتاب گرم مي‌شود.

لازم به تذكراست كه همهٔ اين مقولات به‌جز مقولهٔ اضافه، مختص به ماديات هستند؛ زيرا زمان‌داري و مكان‌داري مخصوص ماديات است و نسبت بين اجزاء و لحاظ جهت، ميان آنها نيز تنها در اجسام تصور مي‌شود. همچنين احاطهٔ لباس و مانند آن، ويژهٔ موجودات مادي است. نيز تأثير و تأثر تدريجي فقط در ميان اشياءمادي تحقق مي‌يابد. اما مقولهٔ اضافه مشترك بين ماديات و مجردات است، و مي‌توان مصاديقي از آن را در ميان ماديات يافت، مانند اضافهٔ بالا ـ پايين، بين دو طبقهٔ ساختمان، و مي‌توان اضافاتي را در ميان