آثار تهجّد

1. آرامش‌

1) رضايت‌خاطر و آرامش درون پيامبر (ص)، از آثار تهجّد و نماز شب او:

فَاصبِر عَلى‌ ما يَقولونَ ... ومِن ءاناىِ الَّيلِ فَسَبّح ... لَعَلَّكَ تَرضى‌. [1]

طه (20) 130

2. آمادگى دريافت وحى‌

2) دستور خداوند به پيامبر (ص) براى تهجّد و قيام در شب، به منظور مهيّا شدن جهت تلقّى وحى:

قُمِ الَّيلَ ...* انّا سَنُلقى عَلَيكَ قَولًا ثَقيلا. [2]

مزمل (73) 2 و 5

3. ارزش‌آفرينى‌

3) تهجّد و شب‌زنده‌دارى، مايه ارزشمندى انسان در پيشگاه خداوند:

لَيسوا سَواءً ... امَّةٌ قامَةٌ يَتلونَ ءايتِ اللَّهِ ءاناءَ الَّيلِ وهُم يَسجُدون.

آل‌عمران (3) 113

امَّن هُوَ قنِتٌ ءاناءَ الَّيلِ ساجِدًا وقامًا يَحذَرُ الأخِرَةَ ويَرجوا رَحمَةَ رَبّهِ قُل هَل يَستَوِى الَّذينَ يعلَمونَ والَّذينَ لا يَعلَمونَ انَّما يَتَذَكَّرُ اولوا الالبب.

زمر (39) 9

4. از زمره صالحان‌

4) تهجّد و شب‌زنده‌دارى، سبب قرار گرفتن انسان در زمره صالحان:

... مِن اهلِ الكِتبِ امَّةٌ قامَةٌ يَتلونَ ءايتِ اللَّهِ ءاناءَ الَّيلِ وهُم يَسجُدون‌* يُؤمِنونَ بِاللَّهِ ... واولكَ مِنَ الصلِحين.

آل‌عمران (3) 113 و 114

5. از زمره محسنان‌

5) تهجّد و شب‌زنده‌دارى سبب قرار گرفتن در زمره محسنان:

ءاخِذينَ ما ءاتهُم رَبُّهُم انَّهُم كانوا قَبلَ ذلِكَ مُحسِنين‌* كانوا قَليلًا مِنَ الَّيلِ ما يَهجَعون.

ذاريات (51) 16 و 17

6. حضور قلب‌

6) عبادت در شب، مايه زدودن اشتغالات دنيايى از دل و ازدياد صفاى قلب:

انَّ ناشِئَةَ الَّيلِ هِىَ اشَدُّ وطًا واقوَمُ قيلا. [3]

مزمل (73) 6

7. مقام شفاعت‌

7) تهجّد و شب‌زنده‌دارى، عاملى براى نيل پيامبر (ص) به مقام ارجمند شفاعت:

ومِنَ الَّيلِ فَتَهَجَّد ... عَسى‌ ان يَبعَثَكَ رَبُّكَ مَقامًا مَحمودا. [4]

اسراء (17) 79

[1] مقصود از «من ءانآى الليل فسبح»، نماز شب است. (مجمع‌البيان، ج 7- 8، ص 58) اگر مقصود از «ترضى» در مقابل دلگيرى پيامبر (ص) از سخنان كافران باشد- كه در صدر آيه به آن اشاره شد- منظور، رضايت خاطر و آرامش درون است.

[2] مقصود از «قولا ثقيلا» نزول وحى است. (مجمع‌البيان، ج 9- 10، ص 570)

[3] «ناشئة الليل» بنابر روايتى كه از صادقين (ع) نقل شده به معناى قيام در پايان شب تا خواندن نماز شب است. از مجموع «أشدّ وطئاً و أقوم قيلًا» غايت انقطاع از اشتغال دنيايى و هر آنچه باعث پريشانى قلب و پرداختن به غير خدا مى‌گردد اراده شده است. در روايتى امام صادق (ع) آن را برخاستن انسان از بستر استراحت و فقط خدا را در دل داشتن معنا نموده‌اند. (مجمع‌البيان، ج 9- 10، ص 570)

[4] منظور از «مقام محمود» مقام شفاعت است. (مجمع‌البيان، ج 5- 6، ص 671)