اغشِيَت وُجوهُهُم قِطَعًا مِنَ الَّيلِ مُظلِمًا ....

يونس (10) 27

تشبيه طلوع فجر

343) نقطه فجر در افق، مانند رشته سفيد:

... لكُمُ الخيطُ الابيضُ مِن الخيطِ الاسودِ مِن الفجرِ ....

بقره (2) 187

تشبيه عالمان اهل‌كتاب‌

344) علماى اهل‌كتاب، به‌رغم يافتن ويژگيهاى پيامبر (ص) همانند بى‌خبران از آنها:

ولمّا جاءهُم رسولٌ مِن عِندِ اللَّهِ مُصدّقٌ لِما معهُم نبذ فريقٌ مِن الَّذين اوتوا الكِتب كِتب اللَّهِ وراء ظُهورِهِم كانَّهُم لايعلمون.

بقره (2) 101

تشبيه عالمان بى‌عمل---) همين مدخل، تشبيه به الاغ‌

تشبيه عالمان دنياطلب‌

345) تشبيه عالم دنياطلب (بلعم باعورا) به سگ بيرون‌آورنده زبان از دهان، چه در حال حمله به آن و چه در غير آن حال:

واتلُ عَلَيهِم نَبَا الَّذى ءاتَينهُ ءايتِنا ...* ولَو شِئنا لَرَفَعنهُ بِها ولكِنَّهُ اخلَدَ الَى الارضِ واتَّبَعَ هَوهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الكَلبِ ان تَحمِل عَلَيهِ يَلهَث او تَترُكهُ يَلهَث ....

اعراف (7) 175 و 176

تشبيه عالمان يهود---) همين مدخل، تشبيه يهود

تشبيه عالم برزخ‌

346) مجال زندگى دنيا و عالم برزخ در ديدگاه مردم، هنگام مشاهده قيامت، همانند نصف روز يا صبح‌گاهى:

كَانَّهُم يَومَ يَرَونَها لَم يَلبَثوا الّا عَشيَّةً او ضُحها.

نازعات (79) 46

تشبيه عذاب‌شدگان‌

347) تشبيه عذاب‌شدگان با عذاب استيصال، به آتش خاموش شده و بى‌فروغ:

وكَم قَصَمنا مِن قَريَةٍ كانَت ظالِمَةً وانشَأنا بَعدَها قَومًا ءاخَرين‌* قالوا يوَيلَنا انّا كُنّا ظلِمين‌* فَما زالَت تِلكَ دَعوهُم حَتّى‌ جَعَلنهُم حَصيدًا خمِدين. [1]

انبياء (21) 11 و 14 و 15

ان كانَت الّا صَيحَةً واحِدَةً فَاذا هُم خمِدون. [2]

يس (36) 29

348) اجساد نابود شده كافران حق ستيز در پى عذاب الهى، مانند موجودات بى‌جان و خس و خاشاك:

فَاخَذَتهُمُ الصَّيحَةُ بِالحَقّ فَجَعَلنهُم غُثَاءً ....

مؤمنون (23) 41

نيز---) همين مدخل، تشبيه قوم عاد

[1] در آيه مزبور دو تشبيه به كار گرفته شده كه يكى با لفظ «حصيداً» و ديگرى با لفظ «خامدين» است. (اعراب‌القرآن، درويش، ج 6، ص 293)

[2] «خامدون» به معناى آتش خاموش شده است كه عذاب‌شدگان، به آن تشبيه شده‌اند. (مجمع‌البيان، ج 7- 8، ص 659)