حاجب بودن پدر

156) محروميّت برادران و خواهران مادرى ميّت از ارث، با وجود پدر و مادر ميّت:

... وإن كان رجل يورث كللة أو امرأة وله أخ أو أخت فلكلّ وحد مّنهما السّدس فإن كانوا أكثر من ذلك فهم شركآء فى الثّلث من بعد وصيّة يوصى‌ بهآ أو دين غير مضآرّ وصيّة مّن اللّه واللّه عليم حليم. [1]

نساء (4) 12

157) محروميّت برادران و خواهران پدرى و مادرى و نيز پدرى، با وجود پدر و مادر ميّت:

يستفتونك قل اللّه يفتيكم فى الكللة إن امرؤا هلك ليس له ولد وله أخت فلها نصف ما ترك وهو يرثهآ إن لّم يكن لّها ولد فإن كانتا اثنتين فلهما الثّلثان ممّا ترك وإن كانوا إخوة رّجالا ونسآء فللذّكر مثل حظّ الأنثيين يبيّن اللّه لكم أن تضلّوا واللّه بكلّ شى‌ء عليم. [2]

نساء (4) 176

158) يك ششم اموال ميّت، سهم‌الارث يگانه برادر و يا خواهر مادرى، در صورت نبودن پدر و مادر و فرزند براى ميّت:

... وإن كان رجل يورث كللة أو امرأة وله أخ أو أخت فلكلّ وحد مّنهما السّدس ....

نساء (4) 12

حاجب پدر

159) فرزند، حاجب‌ [3] ارث پدر و موجب محروميّت وى از مازاد بر سهمش (يك ششم اموال ميّت):

... ولأبويه لكلّ وحد مّنهما السّدس ممّا ترك إن كان له ولد فإن لّم يكن لّه ولد وورثه أبواه فلأمّه الثّلث ....

نساء (4) 11

حزن پدر

160) جدايى يوسف (ع) از پدرش، باعث حزن يعقوب (ع):

قال إنّى ليحزننى أن تذهبوا به وأخاف أن يأكله الذّئب وأنتم عنه غفلون.

يوسف (12) 13

وتولّى‌ عنهم وقال يأسفى‌ على‌ يوسف وابيضّت عيناه من الحزن فهو كظيم‌* قالوا تاللّه تفتؤا تذكر يوسف حتّى‌ تكون حرضا أو تكون من الهلكين‌* قال إنّمآ أشكوا بثّى وحزنى إلى اللّه وأعلم من اللّه ما لاتعلمون.

يوسف (12) 84- 86

حقوق پدر

161) حق داشتن پدر و مادر بر اولاد، به سبب تربيت آنها در كودكى:

وقضى‌ ربّك ألّا تعبدوا إلّا إيّاه وبالولدين‌

[1] در احتمالى «كلاله» به معناى شخص متوفى است كه داراى فرزند و پدر نباشد. در روايتى از پيامبراكرم (ص) همين معنا در پاسخ سئوال از كلاله آمده است. بنابراين فرض ارث بردن برادر و خواهر، در صورت نبودن فرزند و پدر خواهد بود. (الميزان، ج 4، ص 212) گفتنى است منظور از برادران و خواهران در آيه، برادران و خواهران مادرى است. (مجمع البيان، ج 3- 4، ص 29)

[2] منظور از «اخوة و اخت» برادران و خواهران پدرى و مادرى و نيز پدرى است. (مجمع البيان، ج 3- 4، ص 29 و 229)

[3] «حاجب» در لغت به معناى مانع است و در اصطلاح فقهى به كسى مى‌گويند كه مانع ارث بردن كسى يا گروهى شود مثل طبقه اوّل ارث نسبت به طبقه دوم (حجب حرمانى) و يا مانع از سهم كامل ارث بردن شود مثل فرزند نسبت به مادر كه از ثلث به سدس تنزّل مى‌دهد (حجب نقصانى).