پاكيزگى---) طهارت‌

پدر

پدر، مردى كه از او فرزند به وجود آمده است. [1] [اين نام، علاوه بر اطلاق بر پدر حقيقى انسان‌] به كسى كه سبب ايجاد و يا صلاح و ظهور چيزى باشد نيز گفته مى‌شود و به پيامبر (ص) به همين سبب، پدر مؤمنان مى‌گويند. [2] به عمو و جدّ نيز پدر گفته مى‌شود. [3] در اين مدخل همه معانى مورد نظر است و از واژه‌هاى «اب»، «ابن»، «ذريّه»، «والدين» و «وهب» استفاده شده است.

اهمّ عناوين: احترام به پدر، ادب نسبت به پدر، اذيّت پدر، استغفار براى پدر، اطاعت از پدر، پدر انسانها، چشم‌روشنى پدر، حق پدر، خلوتگاه پدر، مسئوليّت پدر.

اباحه مال پدر---) همين مدخل، خوردن از خانه پدر

احترام به پدر

1) لزوم حفظ حرمت پدر و مادر و پرهيز از اهانت و آزار آنان:

وقضى‌ ربّك ألّاتعبدوا إلّا إيّاه وبالولدين إحسنا إمّا يبلغنّ عندك الكبر أحدهمآ أو كلاهما فلاتقل لّهمآ أفّ ولاتنهرهما وقل لّهما قولا كريما* واخفض لهما جناح الذّلّ من الرّحمة وقل رّبّ ارحمهما كما ربّيانى صغيرا.

اسراء (17) 23 و 24

2) بى‌حرمتى به پدر و مادر و كوتاهى در رعايت حقوق آنان، گناه و نيازمند توبه:

واخفض لهما جناح الذّلّ من الرّحمة وقل رّبّ ارحمهما كما ربّيانى صغيرا* رّبّكم أعلم بما فى نفوسكم إن تكونوا صلحين فإنّه كان للأوَّبين غفورا.

اسراء (17) 24 و 25

3) صلاح‌پيشگى و نيّت صادق، شرط برخوردارى از آمرزش الهى در صورت بى‌حرمتى به پدر و مادر:

واخفض لهما جناح الذّلّ من الرّحمة وقل رّبّ ارحمهما كما ربّيانى صغيرا* رّبّكم أعلم بما فى نفوسكم إن تكونوا صلحين فإنّه كان للأوَّبين غفورا.

اسراء (17) 24 و 25

4) احترام يوسف (ع) به والدين خود، هنگام ورود آنان به مصر:

فلمّا دخلوا على‌ يوسف ءاوى‌ إليه أبويه وقال ادخلوا مصر إن شآء اللّه ءامنين‌* ورفع أبويه على العرش ....

يوسف (12) 99 و 100

5) ضرورت احترام بيشتر به پدر و مادر، در سنّ پيرى و كهنسالى:

وقضى‌ ربّك ألّاتعبدوا إلّا إيّاه و بالولدين إحسنا إمّا يبلغنّ عندك الكبر أحدهمآ أو كلاهما فلاتقل لّهمآ أفّ ولاتنهرهما وقل لّهما قولا كريما.

اسراء (17) 23

[1] فرهنگ فارسى، ج 1، ص 706، «پدر».

[2] مفردات، ص 57، «ابا».

[3] مفردات، ص 57، «ابا».