41) برابر نبودن معبودان باطل با معبود راستين، همانند برابر نبودن
بردگان با مالكان:
واللّه فضّل بعضكم على بعض فى الرّزق فما الّذين فضّلوا برادّى
رزقهم على ما ملكت أيمنهم فهم فيه سواء أفبنعمة اللّه يجحدون.[1]
نحل (16) 71
42) تشبيه برابر نبودن معبودان باطل با خدا، به برابر نبودن بردگان
با مالكان:
ضرب لكم مّثلا مّن أنفسكم هل لّكم مّن مّا ملكت أيمنكم مّن شركاء
فى ما رزقنكم فأنتم فيه سواء ....
روم (30) 28
43) تمثيل برابر نبودن مؤمن و كافر، به نابرابرى برده گنگ با انسان
آزاد و فرماندهنده به عدل:
و ضرب اللّه مثلا رّجلين أحدهمآ أبكم لايقدر على شىء وهو كلٌّ
على موليه أينما يوجّهه لايأت بخير هل يستوى هو ومن يأمر بالعدل ....[2]
نحل (16) 76
44) تشبيه برابر نبودن معبودان باطل با خداوند، به نابرابرى برده
مملوك ناتوان با انسان توانمند انفاقكننده:
ضرب اللّه مثلا عبدا مّملوكا لّايقدر على شىء ومن رَّزقنه
منَّا رزقا حسنا فهو ينفق منه سرًّا وجهرا هل يستون ...* وضرب اللّه مثلا رّجلين أحدهمآ أبكم لايقدر على شىء وهو كلٌّ
على موليه أينما يوجّههّ لايأت بخير هل يستوى هو ومن يأمر بالعدل وهو على صرط
مّستقيم.[3]
نحل (16) 75 و 76
45) تشبيه مشرك، به برده مملوك و زيردست مالكان متعدد و بداخلاق:
ضرب اللّه مثلا رّجلا فيه شركاء متشكسون ورجلا سلما لّرجل هل
يستويان مثلا ....[4]
زمر (39) 29
46) تشبيه موحّد، به برده مملوك براى مالك واحد:
ضرب اللّه مثلا رّجلا فيه شركاء متشكسون ورجلا سلما لّرجل هل
يستويان مثلا ....
زمر (39) 29
شخصيّت برده
47) برترى بردگان و كنيزان مؤمن بر آزادگان مشرك:
... و لأمة مّؤمنة خير مّن مّشركة ... و لعبد مّؤمن خير مّن
مّشرك ....
بقره (2) 221
[1] آيه 71 سوره نحل
(16) دو گونه تفسير شده است: 1. مشركان كه
بندگان و همسران خود را در اموالشان شريك ندانسته، چنين امرى را سبب نقص براى خود
مىشمارند، چگونه معبودان باطل و مخلوقات خدا را شريك خدا قرار مىدهند؟! 2. افراد
آزادى كه خداوند در روزى به آنان برترى داده و حاضر نيستند از رزق خداوند به
بردگان بدهند، بدانند كه رزّاق اصلى خداوند است و انفاق مولا بر بنده از روزى خداست.
(مجمعالبيان، ج 5- 6، ص 575- 576) برداشت مزبور، با توجّه به تفسير اوّل است.
[2] يك احتمال در مورد آيه اين است كه مقصود از آن همانند نبودن
كافر و مؤمن موحد است. (مجمعالبيان، ج 5- 6، ص 578)
[3] برداشت بنا بر اين احتمال است كه مقصود از مقايسه در اين
آيات، اثبات نابرابرى مخلوق با خدا باشد. (مجمعالبيان، ج 5- 6، ص 578)
[4] مقصود از تمثيل در آيه، بيان مشركان و موحدان است.
(روحالمعانى، ج 13، جزء 23، ص 387)