بُختُ نَصَر

بخت نَصَر، از پادشاهان بزرگ بابل قديم و خراب‌كننده اورشليم بود. [1] برخى از مفسّران در ذيل آيات 4 تا 7 اسراء (17)- كه سخن از فساد و نابودى بنى‌اسرائيل است- از بخت‌نصر- كه بيت‌المقدّس را ويران كرد و به قلع و قمع يهود پرداخت- ياد كرده‌اند. [2] مفسّران در ذيل آيات ديگر نيز از وى نام برده‌اند.

بخل‌

بخل، مقابل جود و به معناى خوددارى از صرف داراييها در جايگاه شايسته آن است. [3] گفتنى است كه بخل در قرآن كريم مفهوم وسيع‌ترى داشته و به مواردى مانند ترك كارهاى خير و جهاد و ... هم اطلاق شده است. در اين مدخل از واژه «شحّ»، مشتقّات «بخل»، «قتور» و جملات مفيد معناى آن استفاده شده است.

اهمّ عناوين: آثار بخل، عوامل بخل، كيفر بخل.

آثار بخل‌

1. انكار پاداش‌

1) بخل‌ورزى، باعث انكار پاداش الهى:

وأمّا من بخل ...* وكذّب بالحسنى‌.

ليل (92) 8 و 9

2. ترك جهاد

2) شركت نكردن يا كم شركت كردن منافقان در جهاد، به سبب بخل آنان به مسلمانان:

قد يعلم اللّه المعوّقين منكم والقائِلين لإخونهم هلمّ إلينا ولايأتون البأس إلّا قليلا* أشحّة عليكم ....

احزاب (33) 18 و 19

3. تهديد

3) بخل‌ورزى، زمينه‌ساز تهديد خداوند:

فويل لّلمصلّين‌* ويمنعون الماعون.

ماعون (107) 4 و 7

4. سختى‌

4) بخل‌ورزى، زمينه‌ساز گرفتار شدن به سختى:

وأمّا من بخل واستغنى‌* فسنيسّره للعسرى‌.

ليل (92) 8 و 10

5. سرزنش‌

5) بخل، باعث سرزنش و مذمت شدن:

ولاتجعل يدك مغلولةً إلى‌ عنقك ... فتقعد ملومًا مّحسورًا. [4]

اسراء (17) 29

6. شرّ

6) شرّ و بدى، فرجام ناميمون بخل‌ورزى و ترك انفاق:

ولايحسبنّ الّذين يبخلون بمآ ءاتل- هم اللّه من فضله هو خيرا لّهم بل هو شرٌّ لّهم ....

آل‌عمران (3) 180

[1] لغت‌نامه، ج 3، ص 3810، «بختنّصر»؛ تاريخ ملل قديم آسياى غربى، ص 163.

[2] جامع‌البيان، ج 9، جزء 15، ص 29؛ مجمع‌البيان، ج 5- 6، ص 616- 617.

[3] مفردات، ص 109، «بخل».

[4] بنا بر قولى مقصود از «فتقعد ملوما محسوراً» اين است كه اگر از انفاق خوددارى كنى، سرزنش و مذمّت مى‌شوى. (مجمع‌البيان، ج 5- 6، ص 635)