اللَّه وحبل مّن النَّاس .... [1]

آل‌عمران (3) 112

شرايط ذمّه‌

1. اعتقاد به كتب‌آسمانى‌

3) اهل‌كتاب (يهود، نصارا و مجوس) تنها مشمولان شرايط ذمّه:

قتلوا الّذين لايؤمنون باللّه ولا باليوم الأخر ولايحرّمون ما حرّم اللّه ورسوله ولايدينون دين الحقّ من الّذين أوتوا الكتب حتّى‌ يعطوا الجزية عن يد وهم صغرون. [2]

توبه (9) 29

2. تسليم‌

4) خضوع و تسليم در برابر احكام و دولت اسلامى، از شرايط ذمّه:

قتلوا الّذين لايؤمنون باللّه ولا باليوم الأخر ولايحرّمون ما حرّم اللّه ورسوله ولايدينون دين الحقّ من الّذين أوتوا الكتب حتّى‌ يعطوا الجزية عن يد وهم صغرون. [3]

توبه (9) 29

3. پرداخت جزيه‌

5) پرداخت جزيه به دولت اسلامى از سوى اهل‌كتاب، از احكام و شرايط ذمّه:

قتلوا الّذين لايؤمنون باللّه ولا باليوم الأخر ... ولايدينون دين الحقّ من الّذين أوتوا الكتب حتّى‌ يعطوا الجزية عن يد وهم صغرون. [4]

توبه (9) 29

آثار پذيرش شرايط ذمّه‌

1. خروج از ذلّت‌

6) رهايى اهل‌كتاب (يهود) از خوارى در صورت پذيرش شرايط ذمّه:

ضربت عليهم الذّلّة أين ماثقفوا إلّابحبل مّن اللَّه وحبل مّن النَّاس .... [5]

آل‌عمران (3) 112

2. متاركه جنگ‌

7) لزوم متاركه جنگ با اهل‌كتاب، در صورت پذيرش شرايط ذمّه از سوى آن‌ها:

قتلوا الّذين لايؤمنون باللّه ولا باليوم الأخر ... ولايدينون دين الحقّ من الّذين أوتوا الكتب حتّى‌ يعطوا الجزية عن يد وهم صغرون.

توبه (9) 29

3. برخوردارى از حمايت---) همين مدخل، اهل ذمّه در جامعه اسلامى‌

قضاوت براى اهل ذمّه‌

8) لزوم حكم ميان اهل ذمّه، براساس احكام قرآن، در صورت داورى:

وأنزلنآ إليك الكتب بالحقّ مصدّقا لّما بين‌

[1] برداشت بنا بر اين است كه «ضربت» در مقام تشريع و حرف «إلّا» به معناى استثنا باشد و گرايش به اسلام و پذيرش پيمان با مسلمانان انجام شود.

[2] از رسول‌خدا (ص) روايت شده است كه مجوس، داراى پيامبر و كتاب آسمانى بوده‌اند؛ بنابراين، آيه، آن‌ها را نيز دربرمى‌گيرد. (كافى، ج 3، ص 567، ج 4؛ نورالثقلين، ذيل آيه)

[3] مقصود از «و هم صاغرون» اين است كه اهل‌كتاب بايد پذيرا و تسليم احكام اسلام و اجراى آن باشند. (مسالك الافهام إلى آيات الأحكام، ج 2، ص 343؛ كنز العرفان فى فقه القرآن، ج 1، ص 363)

[4] «جزيه» از مادّه «جزاء» به مالى گفته مى‌شود كه از اهل‌كتاب در پناه حكومت اسلامى گرفته مى‌شود و اين نام‌گذارى به سبب آن است كه آن را به صورت جزاء در برابر حفظ مال و جان به حكومت اسلامى مى‌پردازند. (مفردات راغب)

[5] معناى آيه اين است كه آنان (اهل‌كتاب) براساس حكم شرع اسلام، ذليل خواهند بود؛ مگر اين‌كه شرايط ذمّه را بپذيرند. (الميزان، ذيل آيه)