آل‌عمران (3) ضمن اشاره به پيامدهاى مرگ‌بار تفرقه و اختلاف، آنان را به اتّحاد و الفت دعوت كرد. [1] برخى مفسّران مقصود از «انصار» در آيه 14 صف (61) [2] و «طائفتان» در آيات 122 آل‌عمران (3) [3] و 9 حجرات (49) [4] را اوس و خزرج دانسته‌اند. مفسّران در ذيل آياتى ديگر نيز از آنان ياد كرده‌اند.

اوّل‌

اوّل، از اسما و اوصاف الهى است. وصف كردن خدا به اوّل، بدين معناست كه پيش از او چيزى به وجود نيامده است. [5] پيامبر گرامى اسلام (ص) مى‌فرمايد: اللّهم أنت الأوّل فليس قبلك شى‌ء؛ خداوندا تو اوّلى هستى كه قبل از تو چيزى نيست‌ [6] و از چيزى پيش از خود نشأت نگرفته است‌ [7] و او ازلى و ابدى است. اميرمؤمنان على (ع) مى‌فرمايد: ليس لأوّليّته ابتداء و لا لأزليّته انقضاء هو الأوّل لم‌يزل و الباقى بلا أجل؛ براى اوّليت او آغازى نيست و براى ازليّت او پايانى نخواهد بود؛ نخستينى است كه همواره بوده و جاويدى است كه سرآمدى ندارد. [8]

1) اوّل و نخستين بودن خداوند:

هو الأوّل والأخر ... وهو بكلّ شى‌ء عليم.

حديد (57) 3

اولاد---) فرزند

اولواالابصار---) بصيرت‌

اولواالارحام---) خويشاوندى‌

اولواالالباب‌

اولواالالباب صاحبان خرد ناب‌اند. [9] برخى آن را به عقل پاكيزه معنا كردند. گفتنى است كه بين لبّ و عقل رابطه عام و خاصّ است؛ هر جا كلمه لبّ به كار رود، عقل نيز هست؛ ولى هر عقلى را لبّ نمى‌گويند. گفتنى است كه در اين مدخل فقط به واژه «اولواالالباب» پرداخته شده و آيات مربوط به عاقلان در جايگاه خود خواهد آمد.

اهمّ عناوين: آمرزش اولواالالباب، بشارت به اولواالالباب، پاداش اولواالالباب، تقواى اولواالالباب، فضايل اولواالالباب، عبرت اولواالالباب، وظايف اولواالالباب.

[1] جامع‌البيان، مج 3، ج 3، ص 36- 48؛ مجمع‌البيان، ج 1- 2، ص 804.

[2] التعريف و الأعلام، ص 335.

[3] جامع‌البيان، مج 3، ج 3، ص 97.

[4] جامع‌البيان، مج 13، ج 26، ص 165.

[5] مفردات راغب؛ بحارالأنوار، ج 4، ص 182.

[6] تفسير قرطبى، ج 9، ذيل آيه.

[7] بحارالأنوار، ج 4، ص 182.

[8] نهج‌البلاغه، خطبه 163.

[9] مفردات راغب.