هدد بن بُدد---) خضر (عليه‌السّلام)

هدهد

هدهد، جمع آن هداهد، [1] مرغى را گويند كه بانگ و فرياد كند. گوشت اين پرنده در قديم مصارف طبّى بسيار داشته و در درمان بيماريها تجويز مى‌شده است.

پرنده‌اى داراى خطوط و رنگهاى مختلف است كه بوى بدى دارد، چون آشيانه خود را از زباله‌ها مى‌گذارد [2] و درباره آن گفته مى‌شود: آب را در زيرزمين مى‌بيند، همان‌گونه كه انسان آن را از درون شيشه مى‌بيند (از اين جهت) اين سخن معروف است «ابصر من هدهد» (بيناتر از هدهد). [3] در اين مدخل از واژه‌ «هدهد» و سياق برخى آيات استفاده شده است.

اهمّ عناوين: ادراك هدهد، ادّعاى هدهد، خبر هدهد، غيبت هدهد، نامه‌رسانى هدهد و ....

ادراك هدهد---) همين مدخل، شعور هدهد

بلقيس و هدهد---) بلقيس‌

تعجّب هدهد

1. بت‌پرستى مشركان سبأ موجب تعجّب و شگفتى هدهد:

وتَفَقَّدَ الطَّيرَ فَقالَ ما لِىَ لا ارَى الهُدهُدَ ام كانَ مِنَ الغابين ء وجَدتُها وقَومَها يَسجُدونَ لِلشَّمسِ مِن دونِ اللَّهِ وزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيطنُ اعملَهُم فَصَدَّهُم عَنِ السَّبيلِ فَهُم لا يَهتَدون. [4]

نمل (27) 20 و 24

توحيد هدهد---) همين مدخل، شعور هدهد

تهديد هدهد

2. تهديد سليمان عليه السلام به مجازات سخت هدهد در صورت عدم ارائه دليلى قابل قبول بر غيبت خويش:

وحُشِرَ لِسُلَيمنَ جُنُودُهُ‌ ... ء وتَفَقَّدَ الطَّيرَ فَقالَ ما لِىَ لا ارَى الهُدهُدَ ام كانَ مِنَ الغابين ء لَاعَذّبَنَّهُ عَذابًا شَديدًا او لَاذبَحَنَّهُ او لَيَأتِيَنّى بِسُلطنٍ مُبِين.

نمل (27) 17 و 20 و 21

3. جواز تهديد و كيفر هدهد در زمان سليمان عليه السلام به جهت عصيان و نافرمانى از وظيفه خويش:

وحُشِرَ لِسُلَيمنَ جُنُودُهُ‌ ... ء وتَفَقَّدَ الطَّيرَ فَقالَ ما لِىَ لا ارَى الهُدهُدَ ام كانَ مِنَ الغابين. [5]

نمل (27) 17 و 20

[1] . لسان‌العرب، ج 15، ص 50، «هدهد».

[2] . لغت‌نامه، ج 14، ص 20714.

[3] . حياةالحيوان، ج 2، ص 655.

[4] . هدهد تعجّب مى‌كند كه چه سبب شده بندگان، خدا را فراموش كرده‌اند و بر مانند آفتاب كه دائماً در افول و طلوع است، سجده مى‌كنند. (اطيب‌البيان، ج 10، ص 128-/ 129)

[5] . از آنجا كه در زمان سليمان عليه السلام نطق و تكليف مرغان‌امكان داشت، سرزنش و كيفر آنها نيز درست بود و وظيفه هدهد نيز اين بود كه در خدمت سليمان عليه السلام باشد و از او اطاعت كند. (مجمع‌البيان، ج 7-/ 8، ص 340-/ 341)