13. توجّه به آموزگار بودن خداوند و وابستگى قرائت و كتابت به قدرت او، برانگيزاننده انسان به تلاوت كلام او:

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ‌ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ.

علق (96) 1 و 4

قسم به نوشتن‌

14. قسم خداوند به قلم و نويسندگى:

ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ‌ [1].

قلم (68) 1

15. قسم خداوند به كتاب نوشته شده (تورات):

وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ [2].

طور (52) 2

16. قسم خداوند به كتاب نوشته شده، براى ملائكه در آسمان:

وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ [3].

طور (52) 2

17. قسم به نامه اعمال (نوشته شده) انسانها:

وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ [4].

طور (52) 2

18. قسم خداوند به قرآن، مورد نگارش مؤمنان:

وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ [5].

طور (52) 2

19. سوگند خداوند به قلم و نوشته‌ها:

ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ‌ [6].

قلم (68) 1

ناتوانى از نوشتن‌

20. ناتوانى عوام يهود از خواندن و نوشتن و ناآگاهى آنان از تورات و معارف آن:

وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ إِلَّا أَمانِيَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ‌ [7].

بقره (2) 78

21. مردم جزيرة العرب در دوران بعثت، ناتوان از خواندن و نوشتن:

هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ‌ ....

جمعه (62) 2

22. ناتوانى محمد صلى الله عليه و آله از هرگونه نوشتن:

وَ ما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذاً لَارْتابَ الْمُبْطِلُونَ.

عنكبوت (29) 48

[1] . احتمال دارد كلمه «ما» در «مايسطرون» مصدريه باشد به تقدير «و سطرهم» به معناى كتابت و نويسندگى و احتمال دارد موصوله باشد به معناى آنچه مى‌نويسند كه همان مكتوب و نوشتار است برداشت براساس احتمال اول است. (مجمع البيان، ج 10-/ 9، ص 500؛ التفسير الكبير، ج 30، ص 599)

[2] . از كلبى نقل شده است كه مقصود از كتاب تورات است. (مجمع البيان، ج 9- 10، ص 247)

[3] . كتاب مسطور، كتابى است كه خداوند آن را براى ملائكه خود در آسمان نوشته است تا در آن حوادث گذشته و آينده را بنگرند. (مجمع البيان، ج 9- 10، ص 247)

[4] . از فراء نقل شده است: مقصود از «كتاب مسطور» «صحائف اعمال» انسانها است كه در قيامت به آنها داده مى‌شود. عده‌اى آن را با دست راست خود مى‌گيرند و برخى با دست چپ. (مجمع البيان، ج 9- 10، ص 247)

[5] . برخى گفته‌اند: مقصود از كتاب مسطور، قرآنى است كه مؤمنان آن را مى‌نويسند. (مجمع البيان، ج 9- 10، ص 247)

[6] . «ما» در جمله «وما يسطرون» مصدريه است و مراد نوشته است. خداوند از اين جهت سوگند مذكور را ياد كرده كه قلم و نوشته از عظيم‌ترين نعمتهاى الهى است كه خداى متعال بشر را به آن هدايت كرده است. (الميزان، ج 19، ص 368)

[7] . «امّى» به كسى مى‌گويند كه نمى‌تواند كتابى را بخواند و نه بنويسد (مفردات، ص 87، «امى») و مراد از ضمير در «منهم»، «يهود» مى‌باشد. (لباب التأويل، ج 1، ص 56؛ الكشف و البيان، ج 1، ص 223)