ولو أنّآ أهلكنهم بعذاب مّن قبله لقالوا ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولًا فنتّبع ءايتك من قبل أن نّذلّ ونخزى‌.

طه (20) 134

اصل حلّيت---) حلّيت‌

اصل عدم تذكيه---) تذكيه‌

اضطراب‌

اضطراب در لغت به معناى پريشانى، بى‌تابى و سراسيمگى است‌ [1] و در اصطلاح روان‌شناسى، حالتى همراه با احساس بيم و نگرانى است و با نشانه‌هاى جسمانى كه ازوجود فعّاليت مفرط دستگاه عصبى حكايت دارد، به صورت خود كار مشخّص مى‌شود. [2] در اين مدخل به هر دو كاربرد عرفى و اصطلاحى توجّه شده و آيات و برداشت‌ها براساس آن‌ها انجام گرفته است و از واژه‌هاى «حذر»، «حزن»، «رجف»، «رعب»، «فزع» و مشتقّات آن‌ها و عبارات مفيد «اضطراب» استفاده شده است.

اهمّ عناوين: آثار اضطراب (استمداد، توجّه به خدا)، اضطراب يهود، عوامل اضطراب (جنگ، زلزله، شايعه، شرك).

آثار اضطراب‌

1. آرزوى مرگ‌

1) اضطراب شديد از عوامل آرزوى مرگ:

فأجآءها المخاض إلى‌ جذع النّخلة قالت يليتنى متّ قبل هذا وكنت نسيا مّنسيًّا* فناديها من تحتهآ ألّا تحزنى قد جعل ربّك تحتك سريًّا* وهزّى إليك بجذع النَّخلة تسقط عليك رطبا جنيًّا.

مريم (19) 23- 25

2. استمداد

2) اضطراب حاصل از شّدت گرفتارى، درپى‌دارنده استمداد مؤمنان از خداوند:

أم حسبتم أن تدخلوا الجنّة ولمّا يأتكم مّثل الّذين خلوا من قبلكم مّسّتهم البأساءوالضّرّاء وزلزلوا حتّى‌ يقول الرّسول والّذين ءامنوا معه متى‌ نصر اللَّه ....

بقره (2) 214

3. افشاى راز

3) اضطراب شديد سبب افشاى رازها:

وأصبح فؤاد أمّ موسى‌ فرغا إن كادت لتبدى به لولا أن رّبطنا على‌ قلبها ....

قصص (28) 10

4. پيدايش حالت غيرعادى‌

4) پيدايش حالت‌هاى غيرعادى از آثار اضطراب و وحشت شديد:

إذ جاءوكم مّن فوقكم ومن أسفل منكم وإذ زاغت الأبصر وبلغت القلوب الحناجر وتظنّون باللّه الظّنونا* هنالك ابتلى المؤمنون وزلزلوا زلزالا شديدا.

احزاب (33) 10 و 11

5. توجّه به خدا

5) توجّه به خداوند، از آثار اضطراب:

قل من ينجّيكم مّن ظلمت البرّ والبحر تدعونه تضرّعا وخفية لّئن أنجينا من هذه لنكوننّ من الشَّكرين‌* قل اللّه ينجّيكم مّنها

[1] فرهنگ فارسى معين.

[2] چكيده روان‌پزشكى بالينى، ص 110- 111.