استحباب‌

استحباب از احكام پنج‌گانه فقهى به معناى طلب غير حتمى و غير جازم مى‌باشد كه فاعل آن قابل مدح بوده و تارك آن سزاوار كيفر نيست. [1] در اين مدخل از واژه‌هاى «تطوّع» و «نفل» استفاده شده است.

گفتنى است، استحباب مواردى همانند انفاق و ... كه از صيغه‌هاى امر يا غير آن فهميده مى‌شود در ذيل مدخل‌هاى خود بيان خواهد شد.

اعمال استحبابى‌

1. احسان‌

1) استحباب احسان و نيكى بر انسان‌ها:

... ومن تطوّع خيرا ....

بقره (2) 158

... فمن تطوّع خيرا .... [2]

بقره (2) 184

2) سپاس الهى در برابر انجام احسان مستحبّى:

... ومن تطوّع خيرا فإنّ اللّه شاكر عليم.

بقره (2) 158

3) احسان مستحبّى درپى‌دارنده ثمرات نيكو:

... فمن تطوّع خيرا فهو خير لّه ....

بقره (2) 184

2. اطعام‌

4) اطعام به مستمندان بيش از حدّ واجب، امرى مستحبّ:

... و على الّذين يطيقونه فدية طعام مسكين فمن تطوّع خيرا فهو خير لّه .... [3]

بقره (2) 184

5) اطعام مستحبّى به مستمندان بيش از حدّ واجب، درپى‌دارنده ثمرات نيكو:

... و على الّذين يطيقونه فدية طعام مسكين فمن تطوّع خيرا فهو خير لّه ....

بقره (2) 184

3. حجّ‌

6) سپاس خداوند از انجام حجّ مستحبّى:

إنّ الصّفا والمروة ... ومن تطوّع خيرا فإنّ اللّه شاكر عليم. [4]

بقره (2) 158

4. صدقه‌

7) اعطاى صدقه از روى ميل و رغبت، امرى مستحبّ و ارزشمند:

... يلمزون المطّوّعين من المؤمنين فى الصّدقت .... [5]

توبه (9) 79

8) صدقه‌هاى مستحبّى مؤمنان، مورد استهزاى منافقان:

فأعقبهم نفاقا فى قلوبهم ...* الّذين يلمزون المطّوّعين ....

توبه (9) 77 و 79

[1] كفايه، ج 1، ص 133.

[2] برداشت ياد شده بر اين اساس است كه «تطوّع خيراً» به معناى احسان و عمل خير باشد. (مجمع‌البيان؛ الميزان، ذيل آيه)

[3] بنابر يك قول، منظور از «تطوّع»، اطعام به مستمند، اضافه بر كفّاره واجب است. (مجمع‌البيان؛ الميزان، ذيل آيه)

[4] برداشت ياد شده بر اين اساس است كه منظور از «تطوّع خيراً» حجّ و عمره مستحبّى باشد. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)

[5] تطوّع به فعلى گفته مى‌شود كه فاعل آن سزاوار ستايش باشد و براى ترك آن سزاوار سرزنش نباشد (مجمع‌البيان، ذيل آيه) و طبق گفته راغب در مفردات: «تطوّع» مانند «تنفّل» انجام كار غير واجب (براى رضاى خدا و بدون توقّع) است.