جلد بيست ونهم‌

معراج‌

معراج‌ [بر وزن مِفتاح‌] از عرج، به معناى صعود است‌ [1] و با «مَصْعَد» [وسيله صعود] به يك معنا است. [2] معراج در اصطلاح، سفر شبانه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به صورت خارق‌العاده از مكّه به بيت‌المقدّس و عروج آن حضرت از آنجا به آسمانها است. [3] همين معنا در اينجا مقصود است و از واژه‌هاى‌ «اسرى»، «دنا» و «راى» استفاده شده است.

آثار معراج‌

1. معراج پيامبر صلى الله عليه و آله نمودى از تنزّه خداوند، از ناتوانى و ضعف:

سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‌ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا ....

اسراء (17) 1

2. تقرّب پيامبر صلى الله عليه و آله به خداوند و مبدأ وحى، در افق اعلى‌ در معراج:

وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى‌ ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى‌ فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى‌ [4].

نجم (53) 7-/ 9

3. ارائه حقايق به پيامبر صلى الله عليه و آله در معراج، جهت انذار و ترساندن مردم:

... وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ‌ ... وَ نُخَوِّفُهُمْ‌ ....

اسراء (17) 60

4. ارائه حقايقى به محمّد صلى الله عليه و آله در معراج، موجب اثبات احاطه علمى خداوند:

... إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنَّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ‌ [5] ...

اسراء (17) 60

5. ارائه آيات كبراى ربوبى به پيامبر صلى الله عليه و آله در معراج، از آثار حضرت:

عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌ ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى‌ وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى‌ ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى‌ فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى‌ لَقَدْ رَأى‌ مِنْ آياتِ رَبِّهِ الْكُبْرى‌.

نجم (53) 5-/ 9 و 18

1. ارائه آيات‌

6. ارائه آيات الهى به پيامبر صلى الله عليه و آله پيامد معراج آن حضرت:

سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‌ بِعَبْدِهِ‌ ... لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا ....

اسراء (17) 1

[1] . مجمع‌البحرين، ج 2، ص 148، «عرج».

[2] . المصباح‌المنير، ج 1-/ 2، ص 401، «عرج».

[3] . مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 609-/ 610.

[4] . مقصود از ضمير «هو» پيامبر صلى الله عليه و آله است. (روح‌المعانى، ج 15، جزء 27، ص 74؛ الجامع لاحكام القرآن، قرطبى، ج 17-/ 18، ص 59)

[5] . مقصود از «الرّؤيا» بنا بر قولى، ديدن با چشم است و از آنجا كه اين مشاهده در معراج و شب بوده و خبر دادن آن واقعه صبح بوده، آن را رؤيا ناميده است. (مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 654) بر اساس مقتضاى سياق آيه، مراد از «احاط» احاطه علمى است. (الميزان، ج 13، ص 139)