تعاون، تعصّب، تعليم و تربيت، تواضع، جدال، حقوق، حقوق بشر، حِلم، حميّت، خانواده، خشوع، خشونت، خضوع، دشمنى، دوستى، راستگويى، ظنّ، عدل، عفّت، عيب‌جويى، مؤمنان‌

معاش---) حيات‌

معالجه---) شفا

معاهده‌

معاهده برگرفته از مادّه «عهد» به معناى التزام خاصّ در مقابل شخص بر انجام امرى است. [1] و در فرهنگ سياسى در مورد تعهّدات بين‌المللى به‌كار مى‌رود كه با دخالت رسمى و صريح دستگاههاى صالح در عقد عهدنامه برقرار شده باشد. معاهده با دو معيار مكتوب بودن و انعقاد بين دو يا چند كشور شناخته مى‌شود و به نامهاى گوناگون مثل معاهده، عهدنامه، پروتكل، ميثاق، پيمان، منشور، قرارداد، كنوانسيون، موافقتنامه و نظاير اينها ناميده مى‌شود. [2] معاهده در اصطلاح فقهى انعقاد قرارداد مبنى بر ترك جنگ [با غير مسلمانها] براى مدّت معيّن است. [3] مقصود ما در اين مدخل اعمّ از عهد خاصّ است. در اين مدخل از واژه «عهد» و آنچه به معناى آن است، استفاده شده است.

اهمّ عناوين: احكام معاهده، فسخ معاهده، معاهده با اهل‌كتاب، معاهده صلح، ناقضان معاهده، نقض معاهده و وفاى به معاهده.

احكام معاهده‌

1. جواز انعقاد پيمان عدم تعرّض، با جوامع غير مسلمان:

وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَما كَفَرُوا ... إِلَّا الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلى‌ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ مِيثاقٌ أَوْ جاؤُكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ يُقاتِلُوكُمْ أَوْ يُقاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكُمْ فَلَقاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقاتِلُوكُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَما جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلًا.

نساء (4) 89 و 90

سَتَجِدُونَ آخَرِينَ يُرِيدُونَ أَنْ يَأْمَنُوكُمْ وَ يَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ‌ [4] ....

نساء (4) 91

... وَ إِنْ كانَ مِنْ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ مِيثاقٌ فَدِيَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‌ أَهْلِهِ وَ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ ....

نساء (4) 92

الَّذِينَ عاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لا يَتَّقُونَ.

انفال (8) 56

وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها ....

انفال (8) 61

... وَ إِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ إِلَّا عَلى‌ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ مِيثاقٌ‌ ....

انفال (8) 72

... إِلَى الَّذِينَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ.

توبه (9) 1

إِلَّا الَّذِينَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَ‌

[1] . التحقيق، ج 8، ص 6-/ 245 «عهد»

[2] . فرهنگ علوم سياسى، ص 432

[3] . جواهر الكلام، ج 21، ص 4-/ 292

[4] . مقصود از «يأمنوكم» مى‌تواند ايمنى خواهى مشركان بوسيله معاهدات ظاهرى باشد، نه ايمنى به وسيله اسلام آوردن‌