ماريه قبطيه‌

ماريه قبطيه همسر پيامبر و مادر ابراهيم، فرزند رسول خدا بود. مَقوقس حاكم اسكندريّه وى را كه كنيزى بود، به صورت هديه، پيشكش پيامبر صلى الله عليه و آله كرد. «1» وى در سال 16 هجرى در عهد خلافت عُمر وفات نمود و در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد. «2» برخى مفسّران‌ آيات 1 تا 3 تحريم (66) را درباره تحريم ماريه از سوى رسول خدا صلى الله عليه و آله دانسته‌اند. «3»

مال‌

مال در لغت به معناى تمامى اشيايى است كه انسان مالك مى‌شود. «4» ابن‌اثير معتقد است كه در آغاز بر آنچه انسان از طلا و نقره مالك مى‌شد، اطلاق مى‌شده است. بعدها گستره‌اى عامّ يافت و شامل تمامى اشياى تحت مالكيّت انسان گرديد. اين واژه در نزد عرب بيشترين كاربرد را در شتر داشته، زيرا بيشترين اموال آنها بوده است. «5» فرق بين مال و ملك جز اين نيست‌ كه در ملك تسلّط و قرار گرفتن شى‌ء در تحت سلطه مورد لحاظ قرار گرفته، ولى در مال، جهت ارزشمندى آن مورد توجّه است، به همين دليل است كه انسان نسبت به نفس خويش مالكيّت دارد، امّا به نفس، مال گفته نمى‌شود، اين در حالى است كه برخى از اشيا ماليّت دارند، امّا براى آن مالكى نيست.

بر اساس همين ارزش است كه در قرآن كريم به موضوع خريد و فروش، هبه، انفاق، تصرّف، شركت و ... گفته مى‌شود. «6» در فقه و حقوق براى اموالى كه‌ مورد معامله قرار مى‌گيرد، شرايطى ذكر كرده‌اند، از آن جمله: 1. داراى نفع باشد؛ 2. در نزد عقلا منافع آن مورد توجّه باشد؛ 3. نفع غالب آن حلال باشد؛ «7» 4.

قابل نقل و انتقال باشد. «8» در اين مدخل «مال» در كليّت‌ آن مورد نظر است و مواردى كه تحت يكى از عناوين عقود و ايقاع مثل بيع و وقف، وصيّت و يا عناوين محرم شرعى مثل رشوه و قمار قرار مى‌گيرد در جايگاه خاصّ خود مطرح شده است و از واژه‌هاى‌ «مال»، «كنز»، «مترف»، «طَول» و «غنىّ» و هر آنچه بر مال دلالت دارد استفاده شده است.

اهمّ عناوين: ارزش مال، بيت‌المال، دلبستگى به مال و مال‌اندوزى.

آرزوى مال‌

1. دنياطلبان، آرزومند داشتن اموال و امكاناتى به اندازه قارون:

إِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‌ فَبَغى‌ عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ

(1) . تاريخ طبرى، ج 2، ص 128؛ اسدالغابه، ج 7، ص 253

(2) . تاريخ طبرى، ج 2، ص 475

(3) . مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 471؛ روض‌الجنان، ج 19، ص 289-/ 290؛ تفسير مبهمات القرآن، ج 2، ص 627

(4) . لسان‌العرب، ج 13، ص 223، «مول»

(5) . لسان‌العرب، ج 13، ص 223، «مول»

(6) . التحقيق، ج 11، ص 216، «مال»

(7) . مكاسب، شيخ انصارى، ص 20؛ مبسوط درترمينولوژى حقوق، ج 4، ص 3126، «مال»

(8) . مكاسب، شيخ انصارى، ص 79