وَ هُمْ عَلى‌ ما يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ. [1]

بروج (85) 3 و 4 و 7

43. شب‌

251. قسم خداوند به شب، هنگام فراگير شدن آن، براى تأكيد بر گوناگون بودن تلاشهاى انسانها (از نظر سودمندى و زيان):

وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشى‌ إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى.

ليل (92) 1 و 4

252. قسم خداوند به شب، درباره تفاوت فرجام انفاقگران با تقوا و بخيلان زراندوز:

وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشى‌ فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‌ وَ اتَّقى‌ فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى‌ وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنى‌ فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‌.

ليل (92) 1 و 5 و 7 و 8 و 10

253. سوگند خداوند به شب، هنگام سيطره كامل تاريكى آن بر موجودات، براى بيان تأكيد بر نويد آخرتى، بهتر از دنيا براى پيامبر صلى الله عليه و آله:

وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌ وَ لَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولى‌.

ضحى (93) 2 و 4

254. قسم خدا به شب، براى بيان رستگارى اهل تزكيه:

وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشاها قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها.

شمس (91) 4 و 9

255. قسم خداوند به شب، براى بيان زيانكارى گناهكاران:

وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها.

شمس (91) 4 و 10

256. قسم خداوند به شب، براى تأكيد بر ابلاغ قرآن به محمّد صلى الله عليه و آله به وسيله فرستاده‌اى بزرگوار (جبرئيل):

وَ اللَّيْلِ إِذا عَسْعَسَ‌ إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ.

تكوير (81) 17 و 19

257. قسم خداوند به گذشت شب، سوگندى شايسته و كافى و بجا در ديدگاه هر انسان عاقل:

وَ اللَّيْلِ إِذا يَسْرِ هَلْ فِي ذلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ.

فجر (89) 4 و 5

258. سوگند به شب، درباره تنوّع مراحل آينده انسان:

وَ اللَّيْلِ وَ ما وَسَقَ‌ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ.

انشقاق (84) 17 و 19

259. قسم خداوند به شبهاى دهگانه براى كيفر امت‌هاى طغيانگر و مفسد:

وَ لَيالٍ عَشْرٍ أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ وَ فِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتادِ الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلادِ فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسادَ فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ.

فجر (89) 2 و 6-/ 13

44. شتر

260. قسم خدا به شترهاى به نفس نفس افتاده براى كينه توزى انسان به پروردگارش:

وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً إِنَّ الْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ. [2]

عاديات (100) 1 و 6

45. شفق‌

261. قسم خداوند به شفق (سرخى افق) براى تنوّع مراحل آينده انسان:

فَلا أُقْسِمُ بِالشَّفَقِ‌ لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ.

انشقاق (84) 16 و 19

[1] . مقصود از «شاهد» در آيه، شاهد روز قيامت، يعنى همه‌خلائق است. (الكشاف، ج 4، ص 729)

[2] . بنا بر قولى، مقصود، شتر انتقال‌دهنده حجّاج از عرفه به‌مزدلفه و از مزدلفه به مِنى‌ است. (جامع‌البيان، ج 15، جزء 30، ص 347) و جواب قسم «ان الانسان لربه ...» مى‌باشد. (اعراب القرآن، ج 10، ص 557)