كَثِيراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌ ....

ص (38) 24

غضب‌

غضب، به هيجان آمدن خون قلب براى گرفتن انتقام است و مراد از غضب خداوند، فقط انتقام‌ [1] يا عقاب الهى‌ [2] است. در اصطلاح، غضب حالتى نفسانى است كه مبدأ آن اراده انتقام است. غضب، با سه حالت افراط، تفريط و اعتدال همراه است: در حالت افراط غضب، انسان از پيروى عقل و شرع خارج مى‌شود؛ در حالت تفريط، شخص در موردى كه بايد شرعاً و عقلًا خشم كند، غضبى از خود نشان نمى‌دهد و در حالت اعتدال، انسان هر جا سزاوار است خشم كرده، هر جا سزاوار نيست خشم نمى‌كند. [3] در اين مدخل از واژه‌هاى «بطش»، «سخط»، «غضب»، «غيظ» و بعضى واژه‌هاى ديگر استفاده شده است.

اهمّ عناوين: غضب خدا، غضب كافران، غضب موسى عليه السلام و كنترل غضب.

تسكين غضب‌

--) همين مدخل، مهار غضب‌

عجله در غضب‌

1. هشدار خداوند به پيامبر صلى الله عليه و آله از شتاب در غضب نسبت به مردم، همچون يونس عليه السلام:

فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لا تَكُنْ كَصاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نادى‌ وَ هُوَ مَكْظُومٌ‌ لَوْ لا أَنْ تَدارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَراءِ وَ هُوَ مَذْمُومٌ. [4]

قلم (68) 48 و 49

نيز--) همين مدخل، غضب موسى عليه السلام و غضب يونس عليه السلام‌

غضب اصحاب‌الجنّه‌

2. خشم صاحبان باغ، از آمدن نيازمندان به بوستان آنان، جهت گرفتن حق خويش:

إِنَّا بَلَوْناهُمْ كَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحِينَ‌ وَ غَدَوْا عَلى‌ حَرْدٍ قادِرِينَ. [5]

قلم (68) 17 و 25

غضب جهنّم‌

3. جهنّم، داراى جوش، خروش و خشم، نسبت به دوزخيان:

بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَ أَعْتَدْنا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيراً إِذا رَأَتْهُمْ مِنْ مَكانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَها تَغَيُّظاً وَ زَفِيراً.

فرقان (25) 11 و 12

وَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذابُ جَهَنَّمَ‌ ... إِذا أُلْقُوا فِيها سَمِعُوا لَها شَهِيقاً وَ هِيَ تَفُورُ تَكادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ ....

ملك (67) 6-/ 8

[1] . مفردات، ص 608، «غضب»

[2] . لسان‌العرب، ج 10، ص 78، «غضب» و در حديثى ازامام باقر عليه السلام نيز غضب خدا به عقاب تفسير شده است. (تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 386، ح 89)

[3] . جامع‌السعادات، ج 1، ص 321-/ 322

[4] . مقصود از «صاحب‌الحوت» يونس عليه السلام است. (روح‌المعانى، ج 16، جزء 29، ص 62)

[5] . «حَرد» در لغت به معناى ممانعت توأم با شدّت و غضب آمده است. (مفردات، ص 227، «حَرد»)