أَنْهَكُما عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَكُما إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُما عَدُوٌّ مُبِينٌ.

اعراف (7) 19 و 20 و 22

فَأَكَلا مِنْها فَبَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا يَخْصِفانِ عَلَيْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَ عَصى‌ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى‌.

طه (20) 121

نيز--) حجاب، حيا و گناه‌

عفو

عفو به معناى گذشت از گناه و خوددارى از مجازات بر آن و نيز به معناى باقيمانده مال از نفقه و خرجى كه بخشيدن آن سبب تنگدستى صاحبش نگردد، آمده است. [1] در اين مدخل معناى اوّل لحاظ شده است و از واژه‌ «عفو» و كلماتى كه معناى عفو را مى‌رساند، چون‌ «جاوز»، «صفح»، «تصدّق»، «اعرض»، «غفر» و «صلح» استفاده شده است.

آثار عفو

1. از صابران‌

1. عفو و گذشت بجا از حقوق شخصى، به جاى انتقام، موجب وارد شدن در جرگه صابران:

وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ.

نحل (16) 126

2. از نيكوكاران‌

2. عفو و گذشت از مردم، موجب وارد شدن در زمره نيكوكاران:

... وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ.

آل‌عمران (3) 134

... فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ.

مائده (5) 13

3. عفو و گذشت در اختلافات خانوادگى همسران، زمينه‌اى براى ورود آنان در جرگه نيكوكاران:

وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا ....

نساء (4) 128

3. پرداخت خون‌بها

4. ضرورت پرداخت خون‌بها از سوى قاتل به اولياى مقتول، در صورت عفو آنها، در قتل عمد:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ فِي الْقَتْلى‌ ... فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْ‌ءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسانٍ‌ ....

بقره (2) 178

4. پشيمانى‌

5. پشيمانى مسلمانان به جهت تخلّف از دستورات پيامبر صلى الله عليه و آله در كارزار احُد، نتيجه عفو الهى از گناه آنان:

وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ‌ ... إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى‌ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ. [2]

آل‌عمران (3) 152 و 153

5. تخفيف احكام‌

6. تخفيف احكام، پرتوى از عفو الهى:

أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى‌ نِسائِكُمْ هُنَ‌

[1] . لسان‌العرب، ج 9، ص 294 و 296، «عفا»

[2] . عطف «أثابكم» بر «عفا عنكم» به وسيله «فاء» بر ترتّب ورابطه علّيّت بين آن دو جمله دلالت دارد