كليدداران كعبه بود.[1] وى قبل از فتح مكّه مسلمان شد و به مدينه هجرت نمود. برخى
مفسّران، آيه 58 نساء (4) را در پى آن دانستهاند كه پيامبر صلى الله عليه و آله
پس از فتح مكّه، كليد كعبه را از عثمان بن طلحه گرفت و داخل بيت شد، ليكن پس از
خروج، با تلاوت آيه مذكور كليد را به عثمان بن طلحه داد.[2]
عثمان بن عفّان
عثمان بن عفّان بن ابىالعاص از قريش، تيره بنىاميّه و خليفه سوم
و از سابقان در اسلام و داماد پيامبر بود.[3] برخى مفسّران، آيه 155 آلعمران (3) را درباره وى و شمار ديگرى از
مسلمانان دانستهاند كه در غزوه احُد، ميدان رزم را خالى نموده، فرار كردند.[4] نيز آيه 76 نحل (16) درباره وى و
بردهاش دانستهاند كه خداوند ضمن بيان ضربالمثلى، عثمان را كه مسلمان گشته بود
با بنده خود كه بر وى انفاق مىنمود و او را سرپرستى مىكرد و آن بنده به رغم اين
احسانها از قبول اسلام امتناع مىكرد يكسان قرار نداده است.[5] برخى از مفسّران آن را از موارد جرى
و تطبيق دانستهاند.[6]
عثمان بن مظعون
عثمان بن مظعون بن حبيب از قريش و از تيره بنوجُمع، از مهاجران
اوليّه به حبشه و سپس به مدينه و از بدريّون بود.[7] مفسّران، آيات 87 و 88 مائده (5) را درباره شمارى از صحابه از
جمله وى دانستهاند كه آنان برخى از طيّبات، از جمله گوشت، زن و عطر را بر خود
حرام كردند و با نزول آيات مذكور آنان از اين عمل نهى شدند.[8]
عجب
--) غرور
عجز
عجز، در اصل به معناى مؤخّر بودن از چيزى است و ضدّ قدرت است. اين
واژه براى نداشتن قدرت از اجراى كارى، مصطلح شده است. و در اينجا مقصود از آن، همين
معنا است.[9] در اين مدخل از واژه «عجز» و مشتقّات آن و از مفاهيمى مثل امر
تعجيزى، استفاده