اذيّت‌

اذيّت، معادل عربى «آزردن» و «رنجه شدن» و به معناى ضرر دنيايى يا اخروى است كه به جسم يا روح مى‌رسد. [1] در قرآن واژه «اذيّت» موضوع احكام ويژه و خاصى قرار گرفته است و مى‌توان آن را از منظر جامعه‌شناسى، اخلاقى، روان‌شناسى مورد بررسى قرار داد. در دانش روان‌شناسى با عنوان خودآزارى، ديگرآزارى، ذكر شده است. [2] واژگان مورد استفاده «اذى»، «افّ»، «لاتنهر»، «سوء»، «كفّ أيدى».

اهمّ عناوين: آثار اذيّت، احكام اذيّت، اذيّت انبيا، اذيّت مؤمنان، كيفر اذيّت، موجبات اذيّت، نجات از اذيّت.

آثار اذيّت‌

1. آسانى تكليف‌

1) جواز تراشيدن سر براى محرم پيش از قربانى كردن، در صورت بيمارى يا اذيّت شدن در ناحيه سر:

وأتمّوا الحجّ والعمرة للّه فإن أحصرتم فما استيسر من الهدى ولاتحلقوا رءوسكم حتّى‌ يبلغ الهدى محلّه فمن كان منكم مّريضا أو به أذىً مّن رّأسه ففدية مّن صيام أو صدقة أو نسك .... [3]

بقره (2) 196

2) آزار ديدن رزمندگان هنگام نماز جماعت، سبب جواز زمين گذاشتن اسلحه با حفظ هوشيارى:

وإذا كنت فيهم فأقمت لهم الصّلوة فلتقم طآئِفة مّنهم مّعك وليأخذوا أسلحتهم فإذا سجدوا فليكونوا من ورائِكم ولتأت طآئِفة أخرى‌ لم يصلّوا فليصلّوا معك ... ولا جناح عليكم إن كان بكم أذىً مّن مّطر أو كنتم مّرضى‌ أن تضعوا أسلحتكم وخذوا حذركم ....

نساء (4) 102

2. ارتداد

3) گرفتار شدن به آزار در راه خدا، زمينه‌ساز بازگشت و ارتداد برخى از مدّعيان ايمان از دين:

ومن النّاس من يقول ءامنّا باللّه فإذا أوذى فى اللّه جعل فتنة النّاس كعذاب اللّه ... أوليس اللّه بأعلم بما فى صدور العلمين‌* وليعلمنّ اللّه الّذين ءامنوا وليعلمنّ المنفقين. [4]

عنكبوت (29) 10 و 11

3. انحراف از حق‌

4) آزار رساندن بنى‌اسرائيل به موسى (ع)، باعث انحراف آنان از حق:

وإذ قال موسى‌ لقومه يقوم لم تؤذوننى وقد تّعلمون أنّى رسول اللّه إليكم فلمّا زاغوا أزاغ اللّه قلوبهم ....

صف (61) 5

4. بطلان صدقه‌

5) بطلان و تباهى صدقه، با منّت گذشتن و آزار دادن:

قول مّعروف ومغفرة خير مّن صدقة يتبعها

[1] مفردات راغب.

[2] فرهنگ لغات و اصطلاحات روان‌شناسى.

[3] گفتنى است كه از جمله مناسك حج، تراشيدن موى سر است؛ ولى بايد توجّه داشت كه اين عمل پيش از قربانى جايز نيست، مگر اين‌كه محرم، بيمارى يا عذر ديگرى از قبيل اذيّت شدن به‌وسيله حشرات و ... داشته باشد؛ البته در اين صورت، جايز است محرم پيش از قربانى سرش را بتراشد؛ ولى لازم است فديه بدهد.

[4] مقصود از آيه اين است كه اگر به خاطر دين خدا به ايشان بدى برسد از ترس شكنجه شدن به دست مخالفان از آن برمى‌گردند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)