13. تفاخر

15) فخرفروشى و مباهات، سبب سرگرم شدن به امور بى‌ارزش:

ألهيكم التكاثر* حتّى‌ زرتم المقابر. [1]

تكاثر (102) 1 و 2

16) روحيّه فخرفروشى، باعث روى آوردن به رفتار متكبّرانه:

و لاتصعّر خدّك للناس و لاتمش فى الأرض مرحا انّ الله لا يحبّ كلّ مختال فخور.

لقمان (31) 18

17) تفاخر، باعث سرمستى:

... و لاتفرحوا بما ءاتيكم و الله لايحبّ كلّ مختال فخور. [2]

حديد (57) 23

14. تكاثر

18) زيادت‌خواهى، عامل سرگرمى به امور بى‌ارزش:

ألهيكم التكاثر* حتّى‌ زرتم المقابر.

تكاثر (102) 1 و 2

19) تكاثرطلبى، برانگيزاننده انسان به سرپيچى و عصيان:

فوسوس اليه الشيطن قال يادم هل أدلّك على‌ شجرة الخلد و ملك لايبلى‌* فأكلا منها ... و عصى‌ ءادم ربّه فغوى‌.

طه (20) 120 و 121

20) قدرت‌خواهى، زمينه گناه:

فوسوس اليه الشيطن قال يادم هل أدلّك على‌ شجرة الخلد و ملك لايبلى‌* فأكلا منها ... و عصى‌ ءادم ربّه فغوى‌.

طه (20) 120 و 121

15. تكبّر

21) تكبّر، مانع احسان به خويشاوندان و نيازمندان:

... و بالولدين احسنا و بذى القربى‌ و اليتمى‌ و المسكين و الجار ذى القربى‌ و الجار الجنب و الصاحب بالجنب و ابن السبيل و ما ملكت أيمنكم انّ الله لايحبّ من كان مختالا فخورا. [3]

نساء (4) 36

22) خودبزرگ‌بينى، باعث رفتارى متكبّرانه:

و لاتصعّر خدّك للناس و لاتمش فى الأرض مرحاانّ الله لا يحبّ كلّ مختال فخور.

لقمان (31) 18

23) تكبّر، زمينه‌ساز سرمستى:

لّكيلا تأسوا على‌ ما فاتكم ولاتفرحوا بما ءاتكم و اللّه لايحبّ كلّ مختال فخور.

حديد (57) 23

24) خوى متكبّرانه، باعث ختم قلب:

... كذلك يطبع اللّه على‌ كلّ قلب متكبّر جبّار.

غافر (40) 35

[1] «لهو»، ريشه «ألهى‌» به چيزى گفته مى‌شود كه انسان را به خود مشغول كرده و از امر مهمّ بازدارد. (مفردات راغب)

[2] نهى از سرمستى «لاتفرحوا» و به دنبال آن تعليل «لايحبّ كل مختال فخور» مى‌تواند به اين نكته اشعار داشته باشد كه خيال‌انديشى و فخرفروشى، با سرمستى، رابطه متقابل دارد. همچنين تفاخر مى‌تواند از عوامل فرح و سرمستى باشد.

[3] «انّ اللّه لايحبّ من كان مختالًا فخورا» به اين نكته اشعار دارد كه صفت‌هاى يادشده، مبغوض خدا و مانع از احسان هستند. گفتنى است كه «مختال» از ماده «خيال» است و به كسى گفته مى‌شود كه خود را بزرگ مى‌داند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)