فارجعوا ويستذن فريق مّنهم النّبىّ يقولون إنّ بيوتنا عورة .... [1]

احزاب (33) 12

15) پيامبر (ص) داراى شخصيّتى محورى و تصميم‌گيرنده در جريان جنگ احزاب:

أشحّة عليكم فإذا جاء الخوف رأيتهم ينظرون إليك تدور أعينهم كالّذى يغشى‌ عليه من الموت .... [2]

احزاب (33) 19

16) خبر دادن پيامبر (ص) از وقوع غزوه احزاب:

ولمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هذا ما وعدنا اللّه ورسوله وصدق اللّه ورسوله .... [3]

احزاب (33) 22

مسلمانان در غزوه احزاب‌

17) وجود نظم و برنامه در سپاه مسلمانان در جنگ احزاب:

وإذ قالت طّائِفة مّنهم يأهل يثرب لا مقام لكم فارجعوا ويستذن فريق مّنهم النّبىّ يقولون إنّ بيوتنا عورة .... [4]آيت الله هاشمى رفسنجانى و برخى از محققان مركز فرهنگ ومعارف قرآن، فرهنگ قرآن، 33جلد، موسسه بوستان كتاب - قم، چاپ: اول، 1384.

احزاب (33) 12

18) دچار شدن مسلمانان به اضطراب و تزلزل شديد در اثر هجوم احزاب متّحد به مدينه:

هنالك ابتلى المؤمنون و زلزلوا زلزالا شديدا. [5]

احزاب (33) 11

19) هجوم احزاب به مدينه، وسيله امتحان مسلمانان:

هنالك ابتلى المؤمنون ....

احزاب (33) 11

20) بدگمانى برخى مسلمانان به خدا در پى هجوم احزاب متّحد به مدينه:

إذ جاءوكم مّن فوقكم ومن أسفل منكم وإذ زاغت الأبصر وبلغت القلوب الحناجر وتظنّون باللّه الظّنونا. [6]

احزاب (33) 10

21) وحشت و حيرت مسلمانان به سبب هجوم احزاب متّحد به سوى مدينه:

إذ جاءوكم مّن فوقكم ومن أسفل منكم وإذ زاغت الأبصر وبلغت القلوب الحناجر وتظنّون باللّه الظّنونا. [7]

احزاب (33) 10

22) مورد هجوم قرار گرفتن مسلمانان مدينه از سوى لشكر دشمن در غزوه احزاب:

يأيّها الّذين ءامنوا اذكروا نعمة اللّه عليكم إذ جاءتكم جنود فأرسلنا عليهم ريحا وجنودا

[1] گروهى از منافقان (بنو حارثه و بنوسلمه) از پيامبر (ص) اجازه مى‌خواستند تا سپاه را ترك كرده، به مدينه باز گردند. اين‌كه از پيامبر (ص) درخواست اذن براى خروج مى‌كردند، حاكى از تصميم‌گيرى و فرماندهى پيامبر (ص) در غزوه احزاب است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)

[2] آنان از اين جهت به پيامبر (ص) نگاه مى‌كردند تا رخصتى براى ترك جهاد به دست آورند و اين از موقعيّت محورى حضرت حكايت دارد.

[3] پيامبر، مؤمنان را از هجوم احزاب و جنگ با آنان با خبر ساخته بود و آنان را بشارت داده بود كه در اين جنگ پيروزى با آنان است. هنگامى كه مؤمنان احزاب را نگريستند، به حقانيت سخن پيامبر (ص) پى بردند و اين يكى از معجزات حضرت بود. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)

[4] اجازه جهاد از پيامبر (ص) دلالت بر وجود نظم و هماهنگى دارد.

[5] از جبائى نقل شده است: اضطراب برخى از مسلمانان به سبب ترس از جان بوده (به سبب احتمال كشته شدن) و اضطراب و ناآرامى برخى ديگر به سبب (احتمال در خطر قرار گرفتن) دين بوده (مجمع‌البيان، ذيل آيه) و (هنالك) اشاره به غزوه احزاب است.

[6] احتمال دارد كه مخاطب فعل «تظنّون» مسلمانان باشند و مقصود از «الظّنونا» بدگمانى باشد. آيات بعدى هم قرينه‌اى بر نكته مزبور است.

[7] «زاغت الابصار و بلغت ...» اشاره به شدت ترس و حيرت است. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)