وعلى اللّه فليتوكّل المؤمنون. [1]

آل‌عمران (3) 122

4) نكوهش بنى‌سلمه و بنى‌حارثه به سبب ترس در كارزار احد:

إذ همّت طّآئِفتان منكم أن تفشلا واللّه وليّهما وعلى اللّه فليتوكّل المؤمنون. [2]

آل‌عمران (3) 122

پيروزى در غزوه احد

5) محقّق شدن وعده خدا به پيروزى مسلمانان، در مرحله اوليّه جنگ احد:

ولقد صدقكم اللّه وعده إذ تحسّونهم بإذنه حتّى‌ إذا فشلتم ....

آل‌عمران (3) 152

جاسوسى در غزوه احد

6) وجود جاسوسانى از مشركان بين مسلمانان پس از پايان غزوه احد:

الّذين قال لهم النّاس إنّ النّاس قد جمعوا لكم فاخشوهم فزادهم إيمنا .... [3]

آل‌عمران (3) 173

سختى غزوه احد

7) جنگ احد، نبردى سخت و مجسّم كننده مرگ در ديده پيكارگران مسلمان:

ولقد كنتم تمنّون الموت من قبل أن تلقوه فقد رأيتموه وأنتم تنظرون. [4]

آل‌عمران (3) 143

شايعه در غزوه احد

8) شايعه كشته شدن پيامبر (ص) در جنگ احد:

وما محمّد إلّارسول قد خلت من قبله الرّسل أفإين مّات أو قتل انقلبتم على‌ أعقبكم .... [5]

آل‌عمران (3) 144

شكست در غزوه احد

9) يادآورى خاطره پيروزى در جنگ بدر، التيام‌بخش آثار روحى و شكست نبرد احد:

أولمّآ أصبتكم مّصيبة قد أصبتم مّثليها قلتم أنّى‌ هذا قل هو من عند أنفسكم إنّ اللّه على‌ كلّ شى‌ء قدير. [6]

آل‌عمران (3) 165

[1] شأن نزول آيه 121 و آيات بعدى، غزوه احد است و مقصود از طائفتان در آيه 122، بنوسلمه و بنوحارثه از انصار هستند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه) «فشل» به معناى ضعفى است كه مولود ترس باشد. (ترتيب كتاب العين، ج 3، ص 1398؛ الميزان، ذيل آيه)

[2] جمله «و على اللَّه فليتوكل المؤمنون» در مقام سرزنش است و قرآن از روى ملامت مى‌گويد: و آن دو دسته در اثر ترس به فكر افتادند كه از خود سستى نشان دهند با آن كه خدا يار و ياور آن‌ها است و سزاوار نيست مؤمن با آن كه مى‌داند خدا يار و ياور او است، به خود ضعف و زبونى راه دهد. (الميزان، ذيل آيه) برداشت فوق بر اين اساس است كه مقصود از طائفتان، بنوسلمه و بنوحارثه از انصار باشند. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)

[3] مقصود از ناس دوم، مشركان و ناس اوّل، عوامل و جاسوس‌هاى ايشان هستند كه در داخل لشكر اسلام بوده‌اند و از ظاهر آيه چنين به دست مى‌آيد كه عدّه آن‌ها بيش از يك نفر بوده است. (الميزان، ذيل آيه)

[4] چون خداوند از رويارويى و درگير شدن با كافران به ديدن مرگ تعبير كرده است، معلوم مى‌شود كه كارزار احد سخت، و ورود به آن، به منزله ديدن مرگ بوده است.

[5] . در مجمع‌البيان آمده است: سبب نزول آيه فوق، اين بود كه شايع كردند، پيامبر (ص) كشته شد. (مجمع‌البيان، ذيل آيه)

[6] جمله «قد اصبتم مثليها» به پيروزى بزرگ جنگ بدر اشاره دارد. يادآورى آن خاطره بزرگ سبب مى‌شود تا مسلمانان مصيبت احد را در مقايسه با آن كوچك شمارند، و در نتيجه، رنج مصيبت آن را تحمل كنند.