احتضار برگرفته از مادّه «حضر» و به معناى آشكار شدن علايم مرگ، حالت
جانكندن، و واپسين دم زندگى است. [1] نامگذارى اين حالت به احتضار از آن جهت است كه ملائكه موكّل شده بر
او و بستگان و مرگ در نزد او حضور يافتهاند.
[2] در اين مدخل از عبارتهاى «جاء أحدهم الموت»، «حضر أحدكم الموت»،
«كلّا إذا بلغت التراقى»، «كلّا إذا بلغت الحلقوم»، «المغشى عليه من الموت»،
«غمرات الموت»، «إذ يتوفّى»، «إذ فزعوا» و ... استفاده شده است.
اهمّ عناوين: آثار احتضار، احتضار انسان، احتضار كافران، احتضار
مشركان، توبه در حال احتضار، موجبات سختى احتضار، محتضر و ملائكه.
آثار احتضار
1. اظهار ايمان
1) اظهار ايمان از سوى كافران، پس از آشكار شدن نشانههاى مرگ:
ولو ترى إذ فزعوا فلا فوت ...* وقالوا ءامنّا به ....[3]
سبأ (34) 51 و 52
2) اظهار ايمان و تسليم فرعون در برابر حق، در پى آشكار شدن
نشانههاى مرگ:
... فأتبعهم فرعون وجنوده بغيا وعدوا حتّى إذا أدركه الغرق قال
ءامنت أنّه لا إله إلّاالذى ءامنت به بنوا إسرءيل وأنا من المسلمين.
يونس (10) 90
2. اظهار توبه
3) اظهار توبه كافران و گناهكاران، هنگام فرا رسيدن مرگ:
وليست التّوبة للّذين يعملون السّيّات حتّى إذا حضر أحدهم الموت
قال إنّى تبت الن ولا الّذين يموتون وهم كفّار ....
نساء (4) 18
3. پشيمانى
4) پشيمانى مشركان از ترك عملصالح، در حال احتضار:
علم الغيب والشّهدة فتعلى عمّا يشركون* حتّى إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون* لعلّى أعمل صلحا