ابوذر غفارى‌

ابوذر غفارى، جندب بن جناده از پيش‌گامان در اسلام و از صحابه بزرگ رسول خدا (ص) است. [1] برخى مفسّران، نزول آيات 17 و 18 زمر (39) را درباره بشارت وى و گروهى ديگر به بهشت به دليل دورى جستن آن‌ها از بت‌ها در جاهليّت، [2] آيه 11 احقاف (46) را درباره خرده‌گيرى قريش از اسلام وى و قومش، [3] آيه 107 كهف (18) را در ايمان وى و برخى ديگر [4] از مؤمنان، آيه 28 كهف (28) را در فقر وى و صحابه مستمند ديگر و مأمور شدن پيامبر (ص) به مداراى با ايشان دانسته‌اند. [5] همچنين آيه 2 محمّد (47) را در عدم پيمان‌شكنى او با پيامبر (ص)، [6] آيه 87 و 88 مائده (5) را در بهره‌ورى از نعمت‌هاى الهى و رعايت حدّ اعتدال‌ [7] و آيه 100 توبه (9) را در پايدار ماندن‌ [8] وى بر حقيقت دانسته‌اند.

براساس اخبارى، آياتى ديگر نيز در شأن برخى صحابه بزرگ از جمله ابوذر دانسته شده است.

ابورافع قُرَظى‌

ابورافع قُرَظى، سلّام بن ابى الحُقَيقْ، از اشراف يهود مدينه‌ [9] و از دشمنان سرسخت پيامبر (ص) است. [10] برخى مفسّران، وى را از جمله كافران مطرح در آيه 28 آل‌عمران (3) دانسته‌اند كه مؤمنان را از موالات آن‌ها برحذر داشته است. [11] گفته شده: آيات 77 و 78 آل‌عمران (3) نيز درباره رشوه‌خوارى وى، [12] آيات 79 و 80 آل‌عمران (3) درباره محاجّه او با رسول‌خدا، [13] آيات 111 و 112 همين سوره در پى توطئه وى ضدّ اسلام نازل شده است. [14] نيز مقصود از «جبت و طاغوت» در آيه 51 نساء (4)، وى و گروهى ديگر از احبار يهود دانسته شده‌اند. [15]

ابوزمعه اسدى‌

ابوزمعه اسدى، اسود بن مطّلب، از سران قريش و از دشمنان سرسخت پيامبر (ص) است. [16]

[1] الطّبقات الكبرى، ج 4، ص 166؛ الاستيعاب، ج 1، ص 321.

[2] جامع‌البيان، مج 12، ج 23، ص 246؛ الدرّالمنثور، ج 7، ص 217.

[3] تفسير قرطبى، ج 16، ص 126.

[4] تفسير قمى، ج 2، ص 45.

[5] مجمع‌البيان، ج 5- 6، ص 717- 718.

[6] تفسير قمى، ج 2، ص 308.

[7] مجمع‌البيان، ج 2- 3، ص 364.

[8] تفسير قمى، ج 1، ص 331.

[9] البدايه و النهايه، ج 4، ص 62.

[10] اسدالغابه، ج 1، ص 226.

[11] جامع‌البيان، مج 3، ج 3، ص 309.

[12] همان، ص 435.

[13] مجمع‌البيان، ج 1- 2، ص 782.

[14] مجمع‌البيان، ج 1- 2، ص 813.

[15] مجمع‌البيان، ج 3- 4، ص 93.

[16] تاريخ طبرى، ج 1، ص 566؛ مروج الذهب، ج 2، ص 295.