ابن زِبْعَرى‌

ابن زبعرى، ابوسعد، عبدالله بن زبعرى از قريش، تيره بنى سهم و از شاعران بلند آوازه است. [1] ذيل آيه 224 شعراء (26) كه در نكوهش شاعران است، شامل وى دانسته شده است. [2] براساس نقلى، انسان مجادله‌گر در آيه 54 كهف (18) همو است. [3] برخى ذيل آيه 8 فرقان (25) وى را از مصاديق «الظالمون» دانسته‌اند. [4] گفته شده: آيه 101 سوره انبياء (21) نيز درباره او نازل شده است. [5]

ابن‌سَبيل‌

ابن‌سبيل در لغت به معناى رهگذر، ره‌رو و مسافر است و در اصطلاح به مسافرى گفته مى‌شود كه در راه مانده و زاد و توشه مسافرت ندارد. [6]

احسان به ابن‌سبيل‌

1) لزوم احسان به ابن‌سبيل:

... و بالولدين احسنا ... و ابن السبيل ....

نساء (4) 36

2) لزوم احسان به ابن‌سبيل براى اطاعت از خداوند و به دور از تكبّر و فخرفروشى:

واعبدُوا اللّه و لاتشركوا به شيا ... و بالولدين احسنا ... و ابن السبيل ... انّ اللَّه لايحبّ من كان مختالا فخورا. [7]

نساء (4) 36

3) احسان به ابن‌سبيل، زمينه جلب محبّت الهى:

... و بالولدين احسنا ... و ابن السبيل ... انّ اللَّه لايحبّ من كان مختالا فخورا. [8]

نساء (4) 36

موانع احسان به ابن‌سبيل‌

1. بخل‌

4) بخل‌ورزى از موانع احسان به ابن‌سبيل:

و اعبدوا اللَّه و لاتشركوا به شيئا و بالولدين احسنا ... و ابن السبيل ... انّ اللَّه لايحبّ من كان مختالا فخورا* الّذين يبخلون ويأمرون النّاس بالبخل ويكتمون مآ ءاتهم اللّه من فضله ....

نساء (4) 36 و 37

2. تفاخر

5) تفاخر، از موانع احسان به در راه‌ماندگان:

و اعبدوا اللَّه و لاتشركوا به شيئا و بالولدين احسنا ... و ابن السبيل ... انّ اللَّه لايحبّ من كان‌

[1] الاصابه، ج 4، ص 76 و 77؛ الاستيعاب، ج 3، ص 36.

[2] مجمع‌البيان، ج 7- 8، ص 325.

[3] تفسير مبهمات القرآن، ج 2، ص 167.

[4] تفسير قرطبى، ج 13، ص 6.

[5] جامع‌البيان، مج 10، ج 17، ص 127 و 128.

[6] لغت‌نامه دهخدا؛ مفردات راغب.

[7] جمله «و اعبدواللَّه ...» بيان توحيد عملى است براى همين، پس از آن جمله تعليليه «ان اللَّه لايحبّ ...» آمده تا بفهماند بخيل و رياكار كه در آيه 37 و 38 ذكر شده شرك عملى دارند. (الميزان، ذيل آيه) نتيجه اين كه احسان به ابن سبيل اگر در جهت رضاى خداوند باشد توحيد عملى است و گرنه شرك عملى خواهد بود.

[8] مفهوم «انّ اللَّه لايُحبّ من كان مُختالًا فخوراً» اين است كه خداوند، غيرمتكبّر و غيرفخرفروش را دوست دارد كه به قرينه مقابله، مقصود، احسان‌كننده است.