صلوات‌

صلوات جمع «صلاة» است. [1] صلاة به معانى دعا، استغفار و ثنا آمده است. مقصود از صلوات خدا بر انبيا و صالحان، ستايش نيك و به نيكى ياد كردن از آنان است. [2] برخى صلوات از ناحيه خدا را به مغفرت‌ و رحمت و ثنا و كرامت، و صلوات ملائكه را به دعاى آنان معنا كرده‌اند. [3] در روايتى از امام صادق عليه السلام قريب‌ به همين مضمون نقل شده است. [4] واژه‌هاى مورد استفاده در مدخل، «صلّ»، «صلوات»، «صلوا» و «يصلون» است.

صلوات بر آل‌محمّد صلى الله عليه و آله‌

1. مؤمنان، موظّف به فرستادن صلوات بر آل‌محمّد صلى الله عليه و آله، در پى ذكر صلوات بر پيامبر صلى الله عليه و آله:

إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ‌ ... [5]

احزاب (33) 56

نيز--) همين مدخل، صلوات بر محمّد صلى الله عليه و آله‌

صلوات بر انفاق‌گران‌

--) همين مدخل، صلوات محمّد صلى الله عليه و آله‌

صلوات بر باديه‌نشينان مؤمن‌

--) همين مدخل، صلوات محمّد صلى الله عليه و آله‌

صلوات بر صابران‌

2. صلوات خداوند بر صابرانِ در سختيها و ناملايمات، جلوه‌اى خاصّ از رحمت الهى:

وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ‌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ ... [6]

بقره (2) 155 و 157

3. درود و صلوات خداوند به صابران، به دليل شكيبايى در برابر ناملايمات:

... وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ‌ الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‌ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ‌ ....

بقره (2) 155-/ 157

[1]

[2] 1 و. ترتيب‌العين، ج 2، ص 1006، «صلو»

[3] . مجمع‌البيان، ج 7-/ 8، ص 568

[4] . الميزان، ج 1، ص 384

[5] . پس از نزول آيه ياد شده از رسول‌خدا صلى الله عليه و آله پرسيده شد: كيفيّت صلوات بر شما چگونه است؟ حضرت فرمود: بگوييد: الّلهم صلّ على‌ محمّد و آل‌محمّد كما صلّيت على‌ ابراهيم و آل ابراهيم .... (مجمع‌البيان، ج 7-/ 8، ص 579) در برخى متون تفسيرى اهل‌سنّت، كيفيّت صلوات بر پيامبراكرم صلى الله عليه و آله چنين آمده است: اللهم صل على محمد و على آل محمد و ذريته كما صليت على ابراهيم و بارك على محمد و على آل محمد و ذريته كما باركت على ابراهيم فى العالمين انك حميد مجيد (تفسير التحريروالتنوير، ج 11، جزء 22، ص 98) و در برخى منابع آنان چنين آمده است: اللهم صل على محمّد و على آل محمّد كما صليت على ابراهيم انّك حميد مجيد اللهم بارك على محمّد و على آل محمّد كما باركت على ابراهيم انّك حميد مجيد. (التّفسير المنير، ج 22، ص 97)

[6] . مقصود از صلوات از سوى خدا، توجّه و رحمت خداوند نسبت به بنده است. منظور از رحمت در قرآن، عطيه مطلقه الهيّه و موهبت عام ربّانى است ... از جمله عطيه‌ها و موهبتهاى خداوند صلوات اوست. صلوات، نوع خاصّى از رحمت است. (الميزان، ج 1، ص 361) بنا بر اين «و رحمة» ذكر عام پس از خاص (صلوات) است. در روايتى از امام صادق عليه السلام نقل شده: صلوات از سوى خداوند، رحمت و از سوى ملائكه، تزكيه و از طرف مردم، دعاست. (الميزان، ج 1، ص 384)