صلح (فقهى)

صلح، اسم مصدر و به معناى مصالحه و سازش قوم با يكديگر است‌ [1] و در اصطلاح فقه به معناى تسالم بر امرى مانند تمليك عين يا منفعت، اسقاط دَيْن يا حق و غير آن است، اعمّ از آنكه در برابر آن عوضى باشد يا نباشد. [2] ادّعاى اجماع شده است كه در تحقّق صلح، داشتن نزاع و خصومت از پيش معتبر نيست، [3] هرچند برخى از فقيهان معتقدند كه صلح بايد مسبوق به نزاع باشد. [4] لازم به ذكر است كه صلح مى‌تواند به نحو اسقاط برخى از دَيْن‌ [حطيطه‌] يا به صورت معاوضه‌ [اعمّ از اقرار و انكار] باشد. [5] همچنين صلح، عقدى است لازم‌ [6] و مستقلّ‌ [7] و در صورتى صلح نافذ است كه موجب حلال شدن حرامى و يا حرام شدن حلالى نگردد. [8] صلح در وجه عامّ آن‌ [علاوه بر اسقاط دَيْن و يا حق‌] شامل صلح بين مسلمانان و اهل حرب، اهل عدل و اهل بغى، زوجين، اختلاف‌كنندگان در مال و صلح بين متقابلين مى‌شود. [9] در اين مدخل معناى‌ اصطلاحى عام آن مورد نظر است، ولى چون صلح در محدوده منازعات شخصى، خانوادگى و اجتماعى در مدخل آشتى و نيز صلح در جنگ داراى مدخل مستقلّ است، در اينجا مطرح نشده است. در اين مدخل از واژه‌ «صلح» و مشتقّات آن استفاده شده است.

ارزش صلح‌

1. صلح، فرمان خداوند به مؤمنان:

يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ‌ ....

انفال (8) 1

2. صلح، از ويژگيهاى مؤمنان:

... وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.

انفال (8) 1

3. برترى و ارزش صلح بر خصومت و كشمكش:

... وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ ....

نساء (4) 128

4. سودمند بودن محرمانه سخن گفتن و رازگويى، به منظور صلح ميان مردم:

لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ‌ ....

نساء (4) 114

پاداش صلح‌

5. اصلاح ميان مردم، موجب برخوردارى از پاداش بزرگ خداوند:

لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا ... أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً.

نساء (4) 114

[1] . لسان‌العرب، ج 7، ص 384، «صلح»

[2] . المبسوط، ج 2، ص 80؛ المهذّب، ج 1، ص 354؛ جامع المدارك، ج 3، ص 392

[3] . جامع المدارك، ج 3، ص 392

[4] . الوسيله، ص 283؛ المختصر النّافع، ص 144

[5] . المبسوط، ج 2، ص 80؛ المهذّب، ج 1، ص 354

[6] . الخلاف، ج 3، ص 12؛ غنية النّزوع، ص 254؛ الجامع‌للشرايع، ص 306؛ المختصر النّافع، ص 144

[7] . المبسوط، ج 2، ص 289؛ سرائر، ج 2، ص 64؛ شرايع، ج 2، ص 367

[8] . النّهايه، ص 313؛ غنيه، ص 254؛ الجامع للشرايع، ص 306

[9] . رسائل، كركى، ج 1، ص 190