11. با زبان‌

226. ياد نعمتهاى خدا با زبان و اظهار آنها، سفارش خدا به پيامبر صلى الله عليه و آله:

وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ.

ضحى (93) 11

نيز--) همين مدخل، شكر با حمد، شكر با ذكر

12. با سجده‌

--) همين مدخل، شاكران، مصاديق شاكران، يعقوب عليه السلام و برادران يوسف‌

13. با عبادت‌

227. عبادت در پيشگاه خدا، نوعى سپاس در برابر خدا:

... وَ اشْكُرُوا لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ.

بقره (2) 172

وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ‌ ... أَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ.

انعام (6) 52 و 53

... وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ.

نحل (16) 114

... فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ.

عنكبوت (29) 17

بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ.

زمر (39) 66

نيز--) همين مدخل، شاكران، مصاديق شاكران، برادران يوسف، يعقوب عليه السلام‌

14. با قربانى‌

228. اهداى قربانى به پيشگاه پروردگار، سپاسگزارى در برابر نعمتهاى او:

إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ. [1]

كوثر (108) 1 و 2

15. با نماز

229. عبادت خدا با اقامه نماز واجب در صبح و شام، نُمود شكر در برابر او:

وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ‌ ... وَ كَذلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لِيَقُولُوا أَ هؤُلاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَيْنِنا أَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ. [2]

انعام (6) 52 و 53

موانع شكر

1. آسايش‌

230. آسايش، مانع شكرگزارى در برابر نعمتهاى او:

قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً لَئِنْ أَنْجانا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ‌ قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُمْ مِنْها وَ مِنْ كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِكُونَ.

انعام (6) 63 و 64

هُوَ الَّذِي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَتَّى إِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها جاءَتْها رِيحٌ عاصِفٌ وَ جاءَهُمُ الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ لَئِنْ أَنْجَيْتَنا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ‌ فَلَمَّا أَنْجاهُمْ إِذا هُمْ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِ‌ ....

يونس (10) 22 و 23

2. ابليس‌

231. ابليس، بازدارنده انسان از شكر به درگاه خداوند:

وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ‌ ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَ مِنْ‌

[1] . امر به نماز و قربانى جهت شكرگزارى در برابر آن‌نعمت عظيم است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 837)

[2] . با توجّه به جمله «يدعون ربّهم ...» كه به عبادت پروردگار با اقامه نماز واجب در صبح و شام تفسير شده است. (مجمع‌البيان، ج 3-/ 4، ص 473؛ التبيان، ج 4، ص 144)