السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ.

دخان (44) 9 و 10

عوامل دود عذاب‌

21. شك و شبهه و بيهوده‌گرايى، عامل تهديد كافران به دود عذاب:

بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ يَلْعَبُونَ‌ فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ.

دخان (44) 9 و 10

دود فراگير

--) همين مدخل، دود در آستانه قيامت‌

دود متراكم‌

22. آتش گداخته و دودهاى متراكم، مانعى جدّى در برابر جنّ و انس براى گريز از صحنه قيامت:

يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا ...

يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ. [1]

الرّحمن (55) 33 و 35

23. فضاى جهنّم، آكنده از دود به شدّت سياه و متراكم:

وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ.

واقعه (56) 43

24. فراگيرى دود متراكم و آشكار در آستانه قيامت بر كفرپيشگان:

فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ‌ يَغْشَى النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِيمٌ.

دخان (44) 10 و 11

دود و آسمان‌

25. دود بودن آسمان، قبل از شكل‌گيرى آن:

ثُمَّ اسْتَوى‌ إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ‌ ....

فصّلت (41) 11

نيز--) همين مدخل، خلقت از دود

سايه دود

26. سايه دود آتش جهنّم، فاقد خاصيّت سايه‌ها:

وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ‌ لا بارِدٍ وَ لا كَرِيمٍ.

واقعه (56) 43 و 44

انْطَلِقُوا إِلى‌ ظِلٍّ ذِي ثَلاثِ شُعَبٍ‌ لا ظَلِيلٍ‌ ... [2]

مرسلات (77) 30 و 31

27. سايه دود آتش جهنّم، فاقد خاصيّت خنك‌كنندگى و خوشايندى:

وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ‌ لا بارِدٍ وَ لا كَرِيمٍ.

واقعه (56) 43 و 44

28. سايه دود آتش جهنّم، بى‌تأثير در جلوگيرى از حرارت:

انْطَلِقُوا إِلى‌ ظِلٍّ ذِي ثَلاثِ شُعَبٍ‌ ... وَ لا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ.

مرسلات (77) 30 و 31

دوزخ‌

--) جهنّم‌

دوستى‌

دوستى به معناى يارى، رفاقت، عشق و محبّت‌ [3] و نيز به معناى آشنايى توأم با مهر و محبّت و عشق‌

[1] . «نحاس» به معناى دود بدون شعله آتش است (لسان‌العرب، ج 14، ص 71، «نحس») و نكره آمدن آن بيانگر شدّت و غلظت آن است‌

[2] . در اين آيه، دود «سايه» ناميده شده است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 633)

[3] . فرهنگ فارسى، ج 2، ص 1578، «دوستى»