درباره مطالبه دين وى از عاص بن وائل دانسته‌اند كه عاص با استهزا، اداى دين او را به قيامت موكول كرد و مطابق قول ديگر، اداى دين او را منوط به بازگشت از اسلام دانست. [1]

خباثت‌

--) پليدى‌

خبر واحد

خبر واحد، از اقسام خبر از نظر مخبر است و آن خبرى است كه ناقل آن شخصى واحد بوده، در نقل آن كثيرى تواطؤ [موافقت و همدستى‌] نكرده باشند [2] و در اصطلاح، خبر واحد، آن است كه به حدّ تواترِ يقين‌آور نرسد و ذاتاً مفيد علم نباشد، چه راويانش فراوان و چه اندك باشند. [3] در اين مدخل از آياتى كه‌ بر خبر واحد دلالت دارد، استفاده شده است.

تفحّص در خبر واحد

1. تفحّص در خبر واحد فاسق، امرى لازم براى مؤمنان:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‌ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ.

حجرات (49) 6

2. لزوم تفحّص در خبر واحد فاسق، در امور مهم و بزرگ:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‌ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ. [4]

حجرات (49) 6

فلسفه تفحّص در خبر واحد

3. تفحّص در خبر واحد فاسق، براى دورى از ضرر رساندن جاهلانه:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‌ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ.

حجرات (49) 6

4. تفحّص در خبر واحد فاسق، براى پيشگيرى از پشيمانى، برخاسته از اقدام جاهلانه در عمل به آن:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‌ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ.

حجرات (49) 6

حجيّت خبر واحد

5. خبر دادن شخص عادل، معتبر و بى‌نياز از تبيين و تفحّص:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‌ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ. [5]

حجرات (49) 6

6. قبول خبر واحد، لازم و متعارف:

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَيِّناتِ وَ الْهُدى‌ مِنْ بَعْدِ ما بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتابِ أُولئِكَ‌

[1] . جامع‌البيان، ج 9، جزء 16، ص 151- 153؛ اسباب‌النّزول، واحدى، ص 253؛ روض‌الجنان، ج 13، ص 115

[2] . لغت‌نامه، ج 6، ص 8347، «خبر»

[3] . معالم‌الاصول، ص 186 و 188

[4] . «نبأ» به خبر بسيار مهم گفته مى‌شود. (مجمع‌البيان، ج 9- 10، ص 638)

[5] . با توجّه به مفهوم شرط يا وصف در آيه، اعتبار خبر واحد عادل فهميده مى‌شود