حسگرايى، بينش كسانى است كه ادراك حقيقى را منحصر به ادراك حسّى و
تجربه مىدانند. اينان شاخهاى از مادّيّوناند كه همواره امور عالَم را به مادّه
جسمانيّات و قواى جسمانى نسبت مىدهند، ازاينرو فلاسفهاى كه حس را منشأ علم بشر
مىدانند حسّيّون ناميده مىشوند؛ در مقابل عقليّون.[1] در اين مدخل از آياتى مانند
«ما يهلكنا إلّاالدّهر»،
«لايرجون لقاءنا»، «إن هى إلّاحياتنا الدّنيا»، «لولا أنزل عليه ملك» و
«و لننؤمن لك حتّى نرى اللّه جهرة» استفاده شده است.
اهمّ عناوين: آثار حسگرايى، حسگرايى بنىاسرائيل، حسگرايى ثمود،
حسگرايى قوم ابراهيم، حسگرايى كافران، عوامل حسگرايى.
آثار حسگرايى
1. اتّهام دروغ
1. اتّهام دروغگويى به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، از سوى اشراف
كافر، نشئتگرفته از حسگرايى آنان:
3. آشكار شدن حسگرايى كافران، به صورت درخواست نابجاى نزول فرشته بر
پيامبر صلى الله عليه و آله و مشاهده آن:
وَ قالُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ ... [2]
انعام (6) 8
[1] . اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 1، ص 144 و 178 و 184-/ 187؛
آموزش فلسفه، مصباح يزدى، ج 1، ص 187-/ 212؛ فرهنگ علوم فلسفى و كلامى، سجّادى،
«دهرى»، ص 331 و «مادى» و «ماديون»، ص 648-/ 649؛ تفسير موضوعى؛ معرفتشناسى در
قرآن، جوادى آملى، ج 13، ص 244
[2] . با توجّه به آيات قبل، مرجع ضمير «قالوا» كافران است و مقصود
از اين گفته «لولا انزل ...»، نزول فرشته و مشاهده آن بود. (مجمعالبيان، ج 3-/ 4،
ص 429)