بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيراً.

فتح (48) 1 و 24

منشأ صلح حديبيّه‌

27. صلح حديبيّه و باز نشدن دست مكّيان و مؤمنان عليه يكديگر، تنها به تدبير و اراده الهى:

وَ هُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ‌ ....

فتح (48) 24

28. صلح حديبيّه و پيامدهاى مثبت آن، تحت اراده و حمايت الهى:

إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً وَ هُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيراً.

فتح (48) 1 و 24

عمره حديبيّه‌

29. مانع شدن مشركان كفرپيشه مكّه، از اجراى عمره حديبيّه، به وسيله پيامبر صلى الله عليه و آله و مؤمنان:

هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ‌ ....

فتح (48) 25

30. به همراه داشتن تعدادى قربانى از سوى پيامبر صلى الله عليه و آله و مؤمنان، در عمره حديبيّه:

هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ‌ ... [1]

فتح (48) 25

متخلّفان از عمره حديبيّه‌

--) باديه‌نشينى، باديه‌نشينان، باديه‌نشينان متخلّف‌

نيز--) بيعت رضوان‌

حذيفة بن اليمان‌

حذيفة بن اليمان بن حَسَل‌ [حَسيَل‌] از صحابه بزرگوار پيامبر صلى الله عليه و آله و صاحب اسرار آن حضرت است. [2] برخى مفسّران، شأن نزول آيه 108 بقره (2) را در پى آن دانسته‌اند كه شمارى از احبار يهود، قصد فريب حذيفه و عمّار را داشتند و اين دو، در برابر فريبهاى آنان مقاومت كردند. [3] نيز آيه 172 آل‌عمران (3) را درباره حذيفه و ديگر صحابه دانسته‌اند كه به رغم جراحت‌شان در غزوه احُد آمادگى خويش را براى حمله به دشمن اعلام داشتند. [4]

حرا

--) غار حرا

[1] . مقصود از «الهدى» شترانى است كه پيامبر صلى الله عليه و آله از مدينه به همراه خود برد تا در مكّه، قربانى و ذبح نمايد، امّا مشركان مانع شدند، لذا پيامبر صلى الله عليه و آله پس از صلح حديبيّه آنها را [در همان منطقه حديبيّه‌] ذبح كرد. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 187)

[2] . السّيرة النبويّه، ج 3، ص 231؛ الاستيعاب، ج 1، ص 393؛ اسدالغابه، ج 1، ص 706

[3] . الكشّاف، ج 1، ص 176

[4] . جامع‌البيان، ج 3، جزء 6، ص 519؛ الدّرّالمنثور، ج 2، ص 385