حديبيّه تا مكّه يك منزل‌ [1] و فاصله آن تا مدينه 9 منزل‌ است. مقدارى از سرزمين حديبيّه در محدوده حرم واقع شده است. [2] پيامبر صلى الله عليه و آله در سال ششم هجرى‌ قمرى همراه مسلمانان به قصد عمره به آنجا رسيد و قاصدى به مكّه فرستاد كه ما به قصد جنگ نيامده‌ايم.

مشركان فرستاده آن حضرت را حبس كردند و خبر كشته شدنش شايع شد. حضرت يارانش را فراخواند و از آنان بيعت گرفت تا در صورت وقوع جنگ، از خود دفاع كنند، امّا مشخص شد كه خبر كشته شدن قاصد پيامبر صلى الله عليه و آله دروغ بوده و با آمدن فرستادگان مشركان به قصد صلح، بين مسلمانان و مشركان، صلح برقرار گرديد. [3]

صلح حديبيّه‌

آثار صلح حديبيّه‌

1. آرامش مؤمنان‌

1. صلح حديبيّه، زمينه نزول آرامش بر قلب مؤمنان، پس از گرفتارى آنان به بحران روحى و ترديد در نتايج اين معاهده:

إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدادُوا إِيماناً مَعَ إِيمانِهِمْ‌ ....

فتح (48) 1 و 4

2. نزول اطمينان و آرامش بر قلب مؤمنان، پس از صلح حديبيّه، نمودى از حاكميّت خداوند بر قواى جهان:

إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدادُوا إِيماناً مَعَ إِيمانِهِمْ وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌ ... [4]

فتح (48) 1 و 4

2. آمرزش گناهان‌

3. صلح حديبيّه، زمينه تكفير گناهان مؤمنان:

إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً لِيُدْخِلَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ يُكَفِّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ كانَ ذلِكَ عِنْدَ اللَّهِ فَوْزاً عَظِيماً. [5]

فتح (48) 1 و 5

3. اتمام نعمت‌

4. صلح حديبيّه، اتمام نعمت خداوند بر پيامبر صلى الله عليه و آله:

إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ‌ ....

فتح (48) 1 و 2

4. پاسخ به بدگمانيها

5. صلح حديبيّه، پاسخى قاطع به بدگمانى منافقان و مشركان، درباره موفقيّتهاى اسلام:

إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ‌ ... وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُشْرِكاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَ‌

[1] . مسافتى كه كاروانى يك روزه سپرى كند؛ و به فاصله‌بين دو استراحتگاه كاروان، گفته مى‌شود. (لغت‌نامه، ج 13، ص 19104، «منزل»)

[2] . معجم‌البلدان، ج 2، ص 229

[3] . السّيرة النبويّه، ابن‌هشام، ج 3، ص 308-/ 320

[4] . برداشت، بر اساس بيان «للّه جنود» در پى «أنزل‌السّكينة» صورت گرفته است‌

[5] . بنا بر قولى، مقصود از فتح مبين در آيه، صلح حديبيّه است كه دست‌آورد پرفايده‌اى براى مسلمانان به همراه داشت. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 166) «هو الّذى ...» بيان آثار فتح [صلح حديبيّه‌] است. (روح‌المعانى، ج 14، جزء 26، ص 139) و «ليدخل ...» متعلّق به «إنّا فتحنا» است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 169)