3. مهربانى يعقوب عليه السلام، عامل تدبير آن حضرت براى حفظ سلامت فرزندان، از چشم زخم مردم مصر، با امر آنان به ورود به آن از درهاى متعدّد:

وَ قالَ يا بَنِيَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ ....

يوسف (12) 67

4. اعتراف يعقوب عليه السلام مبنى بر قادر نبودن بر جلوگيرى از چشم زخم به فرزندانش، در صورت تعلّق اراده الهى به آن:

وَ قالَ يا بَنِيَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَ ما أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ ....

يوسف (12) 67

چشم زخم به محمّد صلى الله عليه و آله‌

5. كافران، در تلاش براى چشم زخم زدنِ پيامبر صلى الله عليه و آله:

وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ. [1]

قلم (68) 51

6. تلاش برخى افراد در آسيب رساندن پيامبر صلى الله عليه و آله به وسيله چشم:

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ‌ ... وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ. [2]

فلق (113) 1 و 5

مصونيّت از چشم زخم‌

7. توكّل بر خدا، عامل مصونيّت از چشم زخم:

وَ قالَ يا بَنِيَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَ ما أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ عَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ.

يوسف (12) 67

8. تنها خداوند، قادر بر جلوگيرى از چشم زخم:

وَ قالَ يا بَنِيَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَ ما أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ عَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ.

يوسف (12) 67

9. ظاهر نشدن در برابر شور چشمان، راهى براى در امان ماندن از چشم زخم:

وَ قالَ يا بَنِيَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ ....

يوسف (12) 67

10. پناه بردن به ربوبيّت خدا و جارى ساختن استعاذه بر زبان، از راههاى مصونيّت از چشم زخم:

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ‌ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ.

فلق (113) 1 و 5

نيز--) حسد

چشمه‌

چشمه به معناى جايى از زمين است كه از آنجا آب جوشد و روان شود. [3] در اين مدخل از واژه‌هاى‌ «عين» و مشتقّاتش، «ينبوع»، «ينابيع»، «سَرِىّ» و از جمله‌هاى بيان‌كننده اين معنا مانند «هذا مغتسل بارد و شراب» استفاده شده است.

[1] . «زلق» به معناى لغزيدن و «ليزلقونك بأبصارهم» يعنى تاتو را با چشمانشان آزار برسانند، پس تو را از مقامى كه خدا برايت قرار داده بلغزانند. (لسان‌العرب، ج 6، ص 70، «زلق»)

[2] . برخى گفته‌اند: آيه «و من شرّ حاسد ...» شامل «عائن» [كسى كه با چشم آسيب مى‌رساند] هم مى‌شود، زيرا چشم زخم، نوعى از حسد نفسانى است كه هنگام مشاهده چيزى كه در نظر شور چشم، زياد و تعجّب‌برانگيز است محقّق مى‌شود. (الميزان، ج 20، ص 393)

[3] . لغت‌نامه، ج 5، ص 7154، «چشمه»