4- سرانجام كار كسانى كه بدى كردند اين شد كه آيات ما را تكذيب نمودند (و راه هدايت را گم كردند).

تفسير و جمع‌بندى‌

* گناه انسان را كور و كر مى‌كند.

در نخستين آيات‌ مورد بحث، قرآن اشاره به كسانى مى‌كند كه قيامت را به كلى منكرند سپس مى‌گويد دلايل قيامت روشن است تنها كسانى به انكار بر مى‌خيزند كه متجاوز و گنهكارند، آنها هيچ‌گاه در برابر آيات الهى تسليم نمى‌شوند، لذا وقتى آيات خدا بر آنها خوانده مى‌شود براى اين‌كه آن را نپذيرند مى‌گويند: اينها افسانه‌ها و اساطير پيشينيان است!

قرآن با صراحت مى‌گويد چنين نيست كه آنها گمان مى‌كنند اين سخنان به خاطر آن است كه اعمال زشت و گناهانشان چون زنگارى بر دل‌هايشان نشسته.

در اين‌جا قرآن واژه‌ «رَيْن» را به كار برده و چنانكه قبلًا گفتيم سه تفسير از سوى ارباب لغت براى آن شده: نخست زنگارى كه روى اشياى قيمتى مى‌نشيند، ديگرى زنگارى كه روى فلزات مى‌نشيند و دليل بر پوسيدگى آن است، سوّم هر چيزى كه سلطه و غلبه بر شيئى ديگر پيدا مى‌كند، لذا واژه را در غلبه شراب بر عقل، و موت بر انسان‌هاى زنده، و خواب بر چشمان به كار مى‌برند. [1]

البتّه همه اين معانى در يك مفهوم جامع است و آن زنگارهايى است كه بر اشيا غلبه مى‌كند، سپس به هرگونه غلبه شيئى بر شيئى ديگر اطلاق شده است.

از اين آيه به خوبى استفاده مى‌شود كه گناه صفاى قلب را مى‌گيرد، به گونه‌اى كه حقايق در اين آيينه الهى منعكس نمى‌شود، وگرنه آيات حق مخصوصاً در زمينه مبدا و معاد روشن و آشكار است.

لذا بعضى از مفسّران گفته‌اند كه از اين آيه ظاهر مى‌شود اولًا اعمال بد، نقوش و صورت‌هايى در نفس ايجاد مى‌كند، و ثانياً اين نقش‌ها و صورت‌ها مانع از

[1]. تفسير فخر رازى، جلد 31، صفحه 94 و روح المعانى، جلد 30، صفحه 72.