49).

اين تعبير نيز دقيقاً به وقوع پيوست و چون نشانه‌هاى صدق و راستى و آگاهى و هوشيارى در آن نمايان بود سبب آزادى يوسف و رسيدن او به مقام خزانه دارى مصر، و سپس حكومت او بر كل اين كشور پهناور و آباد گرديد.

نتيجه‌

از مجموع اين آيات به خوبى استفاده مى‌شود كه قسمتى از رؤياها ممكن است منبعى براى درك پاره‌اى از حقايق گردد، و يا به تعبير ديگر امكان دارد مسأله كشف و شهود در رؤيا تحقق يابد و نه در بيدارى فقط اين‌گونه رؤياها طبق آيات فوق بر سه گونه است:

1- بعضى عيناً و بدون هيچ‌گونه تغييرى در بيدارى رخ مى‌دهد، مانند رؤياى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در مورد زيارت خانه خدا كه در سوره فتح آمده است.

2- خواب‌هايى كه به صورت تعبير تحقق مى‌يابد، يعنى حتماً نيازمند به تفسير است، تفسيرى كه جز معبِّر آگاه، از آن با خبر نيست (مانند رؤياهاى چهارگانه يوسف و سلطان مصر و زندانيان كه همه در سوره يوسف منعكس است).

3- رؤياهاى كه جنبه حكم و فرمان دارد و نوعى از وحى در حالت خواب محسوب مى‌شود (مانند رؤياى ابراهيم عليه السلام).

ولى مفهوم اين سخن آن نيست كه هر خوابى مى‌تواند به عنوان شكف و شهود تلقى شود، بلكه بسيارى از رؤياها مصداق همان‌ «أَضُغاثُ أَحْلام» (خواب‌هاى پريشان) و فاقد تعبير، رؤياهايى كه نتيجه فعاليت نيروى توهم و يا محروميّت‌ها و ناكامى‌ها و ناراحتى‌هاست.

[سؤال و پاسخ‌]

سئوال؟

در اين‌جا ممكن است سئوال كنند كه آيا ارتباط رؤياها با حوادث آينده مى‌توان‌